Տպել
Սա է նկարիչ Գրիգոր Միքայելյանի՝ Քիքիի ուզածը
– Ես ձեր մասին շատ բան չգիտեմ, գիտեմ, որ ձեր անունը Քիքի է, նկարիչ եք, և վերջ:
– Դրանով ամեն ինչ ասված է արդեն:
– Լո՞ւրջ:
– Հա, բա ի՞նչ: Քիքի՝ դա ի՞նչ ա, նույնիսկ ես չգիտեմ:
– Ո՞վ է տվել ձեր անունը:
– Ծնողներս: Անունս Գրիգոր է, փոքրուց ինձ Քիքի էին ասում, հետո արդեն 17-18 տարեկանում ամաչում էի այդ անունից: 1975-ին առաջին նկարներս Գրիգոր անունով եմ ստորագրել: Հետո հասկացա, որ Քիքին ավելի հետաքրքիր է՝ կարճ է, հարմար, հիշվող:
– 1975-ից արդեն նկարչության մեջ էիք:
– Հա, առաջին լուրջ նկարներս էդ տարիներին եմ արել:
– Անլուրջ նկարներ էլ ե՞ն լինում:
– Դե մի շատ կարճ սովորելու շրջան կա, որից հետո սկսում ես լուրջ գործով զբաղվել: Այստեղ էդ սովորելու շրջանը շատ երկար է տևում՝ 5-10 տարի: Ես 2 տարի սովորեցի ընդամենը, ու դա բավական էր: 1973-ին ուսումնարան էի ընդունվել, որ բանակ չտանեն, 75-ին երբ ավարտեցի, արդեն լուրջ նկարում էի:
– Դա ձեր կարծիքո՞վ միայն:
– Դե նախ իմ կարծիքով, բայց էլի մարդիկ կային, որ բարձր էին գնահատում, մարդիկ, որոնց կարծիքն ինձ հետաքրքրում էր:
– Էդ մարդիկ, որոնց կարծիքը 75-ին ձեզ հետաքրքրում էր, հիմա՞ էլ է հետաքրքրում:
– Այո, այո, օրինակ ինձ շատ հետաքրքիր էր Վիգեն Թադևոսյանի, Վարդան Թովմասյանի կարծիքները, ես նրանց այն ժամանակ դեռ չէի ճանաչում, հետո ճանաչեցի ու դարձան իմ լավագույն ուսուցիչները:
– Այդ տարիներին ո՞նց էր ընկալվում ձեր արած նկարչությունը:
– Ավանգարդ արվեստը շատերը չէին հասկանում, շատերի համար ուղղակի ծիծաղելի էր, հիմարություն էին համարում՝ դա հիմնականում, այսպես ասած, պաշտոնական կարծիքն էր, ու դա նորմալ էր, որովհետև մարդիկ տեղյակ չէին, գրքեր չկային, որ կարդային-տեսնեին:
– Բա դուք որտեղի՞ց գիտեիք:
– Ես այն ժամանակ կիթառ էի նվագում, ռոք խումբ ունեինք, իմացանք, որ էդ ուսումնարանում երաժիշտների կարիք կա. դա էր պատճառը, որ ես գնացի ուսումնարան: Մի անգամ մեր ընկերներից մեկը Մոսկվայում հրատարակված մի կատալոգ բերեց՝ Ամերիկայի դեսպանատանը տեղի ունեցած ամերիկյան ժամանակակից արվեստին նվիրված մի ցուցահանդեսի վերաբերյալ: Կազմին դեղին գույնի աբստրակտ նկար էր՝ Ջեքսոն Փոլոքի: Շշմեցի, երբ տեսա, ասացի՝ էս տեսակ նկարչությո՞ւն կարող է լինել, լրիվ ազատ, ոնց որ էն երաժշտությունը, որ մենք էինք փորձում նվագել, միանգամից էքստազի մեջ ընկա, ասի՝ ես էսպես պետք է նկարեմ…
– Փաստորեն ռոք երաժշտությունից եք եկել…
– Հա, ազատություն էր դա, կամ ավելի ճիշտ՝ բունտ:
– Դա ի՞նչ բունտ էր:
– Մեծահասակների աշխարհը չսիրելու, չընդունելու…
– Ի՞նչ աշխարհ է դա:
– Դե, երիտասարդները միշտ էլ չեն ընդունում մեծահասակների սարքած անճոռնի աշխարհը, որտեղ պատերազմներ են լինում: Մենք սեր էինք ուզում, ազատություն, հիպիներ էինք, իսկ այդ աշխարհը էն ժամանակ էլ նույնն էր, ինչ հիմա՝ 70-ն, 80-ն անց մարդիկ են՝ հիվանդ, հարուստ, շիզոֆրենիկ, որ հանուն իրենց կապիտալի ամեն ինչի կգնան:
– Ի՞նչ փոխեցիք այդ աշխարհում:
– Ոչինչ, աշխարհում ոչինչ չես փոխի: Մի անգամ, 18-20 տարեկան էինք, մեր ընկերներից մեկի ծննդյան օրն էր, Ռուբիկ անունով մեր ընկերը կենաց ասաց՝ «Եթե մենք չենք կարող փոխել աշխարհը, ապա այնպես անենք, որ աշխարհը մեզ չփոխի», ես շշմած նայեցի նրան, Ռուբիկը թե՝ «Քիքի, էդպես մի նայի, էդ ես չեմ ասում, էդ Սոկրատեսն է ասել»: Այսինքն աշխարհը փոխելու խնդիր չկա, կա չփոխվելու խնդիր:
– Ե՞րբ գնացիք Հայաստանից:
– 93-ին, վատ ժամանակներ էին, ես էլ ջղայնացած էի, շատ ջղայնացած…
– Ի՞նչ պատճառ էր՝ անձնակա՞ն, հասարակակա՞ն, քաղաքակա՞ն…
– Լիքը պատճառներ, ամեն տեսակ, թեև ես գնալ-մնալու մտադրություն չունեի, այդպես ստացվեց: Ես ընդամենը հրավիրված էի կարճ ժամանակով Ամերիկա, սակայն ինձ մերժեցին, մտածեցի՝ ինձ այլևս չեն թողնի: Կինս, որ արդեն այնտեղ էր ապրում, ասաց՝ դու կարող ես մշտական գալ: Մտածեցի, եթե մշտական էլ չգնամ, այլևս երբեք չեմ կարողանա գնալ: Ու շատ գոհ էի, որ գնացի:
– Ինչի՞ց էիք գոհ:
– Դե, հենց գնացի՝ ունեցա այն ամենը, ինչ ուզում էի:
– Ձեր ուզածն ի՞նչ էր:
– Դե, ինչ-որ ես միշտ սիրել եմ՝ լավ գրքեր, լավ թանգարաններ, լավ ցուցահանդեսներ, լավ ներկեր:
– Ինչ-որ տեղ աշխատե՞լ եք Ամերիկայում:
– Նկարում էի: Ես երբեք չեմ աշխատել էդպես, էստեղ էլ էն ժամանակ չէի աշխատում, միայն նկարում էի: Դե պարզ ա, ինչ-որ տեղ ինչ-որ աշխատանքի ձևակերպված էի ձևական, որովհետև Սովետի օրոք ուրիշ էր՝ եթե Նկարիչների միության անդամ չէիր, ինչ-որ տեղ պիտի աշխատեիր, թե չէ՝ թաղայիններն անընդհատ կհետապնդեին:
– Բա ինչո՞ւ Նկարիչների միության անդամ չէիք, հանգիստ կնկարեիք…
– Որովհետև ես զզվում էի էդ միություններից: Նկարելը իմ համար ազատություն էր, դրանով է ինձ գրավել: Ես չէի նկարում, որովհետև սիրում էի նկարել, նկարում էի, որովհետև դա էր իմ համար ազատությունը: Ուստի չէի կարող ընդունել նման միությունները:
– Ամերիկայում ազատության հետ կապված խնդիրներ չե՞ք ունենում:
– Շատերն ասում են՝ Ամերիկան էդքան էլ ազատ երկիր չի, որքան թվում է, բայց իմ համար Ամերիկան ազատության երկիր է, երկիրն այդքա՛ն կարող է ազատ լինել՝ երբ չի խառնվում քո գործերին, ինչ ուզում ես՝ արա, ինչքան կարող ես՝ արա, եթե շատ ես խեղճ՝ մի բան էլ օգնում է, որ ապրես, միայն օրենքները չխախտես, իսկ օրենքներն ամեն ինչ հաշվի են առնում՝ և փոքրամասնությունների խնդիրները, և ազգային հարցերը:
– Ձեզ ինչպե՞ս են ընդունում այնտեղ:
– Շատ լավ:
– Ձեր նկարները լա՞վ են վաճառվում:
– Չէ, լավ չեն կարող վաճառվել, որովհետև իմ նկարները կոմերցիոն նկարներ չեն: Հետո ինքս էլ չեմ սիրում շատ վաճառել:
– Իսկ շա՞տ եք նկարում:
– Շատ:
– Բա ի՞նչ եք անում այդքանը, եթե չեք էլ վաճառում:
– Դա իմ ամենամեծ պրոբլեմն էր և՛ այստեղ, և՛ այնտեղ: Որովհետև մեկ էլ տեսնում ես՝ նկարները դնելու տեղ չկա: Իսկ ես շատ արագ եմ նկարում, մի օրում պետք ա սկսած նկարը վերջացնեմ:
– Հիմա որ Հայաստան եք գալիս ձեզ լա՞վ եք զգում:
– Հա, լավ եմ զգում:
– Ինչքա՞ն եք դիմանում:
– Ամենաշատը երեք ամիս:
– Երեք ամիս հետո ի՞նչ է լինում:
– Սկսում եմ վատ զգալ, սիրտս կամաց-կամաց թուլանում ա, չգիտեմ՝ եղանակների՞ց է, մարդկանցի՞ց է… Մարդիկ ինչ-որ շատ են թվում…
– Ինքա՞ն շատ, ավելի շա՞տ, քան Ամերիկայում…
– Մարդկանց մի՛ տեսակն է շատ, միատեսակ են…
– Այդ ի՞նչ միատեսակություն է:
– Որ բոլորը հայ են, մի տեղում նույնից որ էդքան լինում է՝ նեղվում եմ… Որ շատ նեղսրտած են…
– Մենակ այստե՞ղ են հայերը նեղսրտած, թե՞ դրսում էլ:
– Ամեն տեղ նույնն են: Մի անգամ Լոս Անջելեսի հայկական հեռուստաընկերություններից մեկը հարցազրույց էր արել Արմեն Ջիգարխանյանի հետ, Ջիգարխանյանն ասում էր՝ «Ես Ամերիկա գալու առիթը երբեք բաց չեմ թողնում, որովհետև մարդիկ այստեղ ուրախ են, ժպտում են…», և այլն, և այլն, էս հաղորդավարուհին ասաց՝ «Բա մենք՝ հայերս, մեր պրոբլեմները, մեր կյանքը…»: Ջիգարխանյանն ասաց՝ «Նրանց պրոբլեմներն ավելի շատ են, կյանքն էլ ավելի դժվար է»: Հայերն ամեն տեղ էլ նույն սրտնեղածն են, տեսակ է էդպիսի…
– Ձեր մասին ի՞նչ են բամբասում…
Հիմնականում ասում են՝ բախտը բերել է, որ միշտ հնարավորություն է ունեցել նկարելու. սկզբում ծնողներս են հովանավորել, հետո ընտանիքս, այսինքն՝ չուզածս գործը երբեք չեմ արել, ոչ մի պատվերով նկար չեմ արել, նույնը՝ անգամ բանակում: Բայց ես էլ ասում եմ՝ դա բախտի բան չի, որովհետև իրենք չգիտեն, որ դու ես դա ընտրում, երբ դու դա սիրում, ընտրում ու անում ես, կողքիններդ էլ են սկսում հասկանալ ու սիրել: Ես չեմ ասում, թե ամեն ինչ իմ շնորհիվ է, բայց դու կարող ես ճակատագիրդ անգամ փոխել, երբ մի բան շատ ես սիրում ու ուզում ես միայն դա անել: Իսկ ես ուղղակի շատ սիրել եմ արվեստը…
– Երեխաներ ունե՞ք:
– 24 տարեկան աղջիկ:
– Ո՞նց եք մեծացրել նրան՝ ի՞նչ եք արգելել, ի՞նչ խորհուրդներ եք տվել:
– Ամենակարևորը՝ ոչ մի բան չեմ արգելում: Ինչ-որ բան ասում եմ միայն այն ժամանակ, երբ ինքն է հարցնում: Ինձ համար շատ կարևոր է, որ նա ինքնուրույն անհատ լինի: Ես աշխատում եմ ոչ մի բանում չբռնանալ, չխանգարել, աշխատում եմ, որ ինձ ընդունի իրեն հավասար…
Նունե Հախվերդյան
«168.am»
