Տպել
Ուղիղ 45 տարի առաջ` 1973թ-ի հոկտեմբերին, մահացել է Մարգար Սեդրակյանը` կոնյակի արտադրության մասնագետը, որը ստեղծել է հայկական և ուկրաինական կոնյակների լավագույն տեսակները։ Նրա շնորհիվ է Երևանի կոնյակի գործարանը հսկա դարձել։
Բրիտանական կառավարության լեգենդար ղեկավար Ուինսթոն Չերչիլը մեծ դեր է խաղացել իր սիրած խմիչքի` կոնյակի պահպանման գործում։ Ինչպես գրում է ռուսական «Էքսպրես գազետան», նրա էլիտար խմիչքները չլսված հաջողություն են վայելել դիվանագիտական ընդունելությունների ժամանակ, իսկ սըր Ուինսթոն Չերչիլը մի անգամ խորհուրդ է տվել. «Երբեք մի ուշացեք ճաշից, հավանյան սիգարներ ծխեք և հայկական կոնյակ խմեք»։
Եվ ստացվել է այնպես, որ հենց հայտնի բրիտանացի քաղաքական գործիչը, նույնիսկ չիմանալով այդ մասին, 40-ականներին փրկել է հայկական կոնյակների «հայր» Մարգար Սեդրակյանին տխուր ճակատագրից։
Ցեղասպանություն տեսած Մարգար Սեդրակյանը ծնվել է 1907թ-ին Օսմանյան կայսրության Խառակոնիս գյուղում։ Մեծացել է Երևանի մանկատանը, որտեղ նրան տեղավորել են հարյուրավոր այլ ծնողազուրկ երեխաների հետ։
23 տարեկանում Մարգարն ավարտել է գյուղատնտեսական ինստիտուտը, իսկ հինգ տարի հետո մշակել առաջին բարձրակարգ խորհրդային կոնյակի կուպաժը։ Նա շատ է ցանկացել նոր խմիչքին տալ «Հայաստան» անվանումը, բայց իմացող մարդիկ համոզել են նրան կանգ առնել «Հոբելյանական» չեզոք անվան վրա։ Եվ ճիշտ են արել. 1937-38թթ-ին լիովին կարելի էր դառնալ ազգայնամոլության մասին քրեական գործի մասնակից։
1940թ-ին երիտասարդ 33-ամյա տղամարդն արդեն համարվել է Խորհրդային Միությունում կոնյակի լավագույն համտեսողը` դառնալով Երևանի կոնյակի գործարանի գլխավոր ինժեներ-տեխնոլոգը։
Նա կոնյակի սպիրտ պատրաստելու նոր տեխնոլոգիա է մշակել` աշխարհին պարգևելով «Ընտիր» (1939) և երկար սպասված «Հայաստան» (1940) կոնյակները։
1941թ-ին մեկնարկած Մեծ հայրենականը կարող էր մի մեծ խաչ քաշել ԽՍՀՄ կոնյակի արտադրության վրա։ Ընկեր Ստալինն անձամբ կարգադրել էր, որ ոգելից խմիչքներ արտադրող բոլոր ընկերություններն անցնեն ռազմականի շարքը։
Դրանք պետք է ականապատվեին և պայթեցվեին, եթե Թուրքիան կամ Ճապոնիան հանկարծ հարձակվեին։ Մարգար Սեդրակյանը հրաժարվել էր կատարել այդ հրամանը և պայթուցիկ նյութերն իր ձեռքով հանձնել էր Ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսարիատ։ 6 տարի անց նա դրա համար հեռացվել էր աշխատանքից և ձերբակալվել։
Երկրի գլխավոր դեգուստատորը ևս մեկ պաշտոնեական հանցագործություն է կատարել։ Բանն այն է, որ բոլոր հասարակ սպիրտերը նախատեսվել է ուղարկել ռազմաճակատ, որտեղ դրանք տրամադրվել են զինվորներին գրոհից առաջ։ Կոնյակի սպիրտերը տվել են սպաներին և գեներալներին։ Գործարանի պահեստներում պետք է մնային միայն ավելի վաղ թողարկված պատրաստի կոնյակները։
Մարգար Սեդրակյանն օգտագործել է իր հոտառությունը, որպեսզի համոզի Կենտրոնական դեգուստացիոն հանձնաժողովի աշխատակից, ընկեր Սնեգովսկուն անօրինական կերպով տպել իրականում գոյություն չունեցած «Արտաշատ» կոնյակի 1000 պիտակ (իբր 1941թ-ի արտադրության)։ Այդ անվան տակ հաջողվել է պահպանել ԽՍՀՄ կոնյակի լավագույն սպիրտերը, ինչը հետագայում հսկայական դեր է խաղացել մեր երկրի հեղինակությունը բարձրացնելու հարցում։
1942թ-ին Մարգար Սեդրակյանը ստեղծել է յուրահատուկ 50 աստիճանի թնդության «Դվին» կոնյակը, որն առաջին անգամ ներկայացվել է Թեհրանի համաժողովում 1943թ-ին։ Այն նվիրել են Ուինսթոն Չերչիլին, որն այդ օրերին նշել է 69-ամյակը։ Երբ բրիտանացի վարչապետը փորձել է այդ խմիչքը, հայտարարել է, որ այլևս ուրիշ կոնյակ չի խմի։
Մինչ մահը (1965թ) Չերչիլը ԽՍՀՄ-ից պարբերաբար 10 արկղ (յուրաքանչյուրի մեջ 20 շիշ) կոնյակ է ստացել, որը նա «աստվածային խմիչք» է անվանել։
Պատմաբանները պնդում են, որ երբ Ուինսթոն Չերչիլի 75-ամյակին Ստալինը նրան նվեր է ուղարկել 75 շիշ «Դվին», արդեն պաշտոնազուրկ Չերչիլը վշտացել է, որ 100 տարեկան չի դարձել։
1940-ականների վերջին Ուինսթոն Չերչիլը խնդրել է փոխանցել Ստալինին, որ իրենց ուղարկվող «Դվին» կոնյակի որակը կտրուկ վատացել է։ Չոր գինիների սիրահար Ստալինը պարբերաբար թույլ է տվել իրեն խմել մեկ-երկու բաժակ լավ կոնյակ, պահանջել է անհապաղ լուծել այդ հարցը։
Դատաքննությունը ցույց է տվել, որ խնդիրը ծագել է այն պատճառով, որ դեգուստատորները չգիտեն անհրաժեշտ կուպաժ ստեղծելու ճիշտ տեխնոլոգիան, իսկ Մարգար Սեդրակյանն այլևս չի աշխատում Երևանում։ Հրամանները խախտելու և «խարդախության» համար 1941թ-ին նրան ձերբակալել են և աքսորել Սիբիր։
Բայց նա Սիբիրում էլ չի եղել։ Պարզվել է, որ Անաստաս Միկոյանը, որն այդ ժամանակ եղել է ԽՍՀՄ արտաքին առևտրի նախարարը, Սիբիրի փոխարեն իր ընկերոջն ուղարկել է Օդեսա` հանձնարարելով ոտքի կանգնեցնել տեղի կոնյակի գործարանը։ Երդ Սեդրակյանին գտել են, նա արդեն հասցրել է ստեղծել տեղի «Ուկրաինա» և «Օդեսա» կոնյակները։
Նա կտրականապես հրաժարվել է վերադառնալ Երևան, քանի դեռ իր աքսորը չեն համարել գործուղում և համապատասխան ձևով չեն վճարել դրա համար։ Իշխանությունները համաձայնել են երկրի լավագույն դեգուստատորի բոլոր պայմաններին։
Երևան վերադառնալուց հետո նա ստեղծել է այնպիսի բարձրակարգ կոնյակներ, ինչպիսիք են «Երևան», «Արարատ», «Տոնական», «40 տարի», «Նաիրի», «50 տարի»։ 1967թ-ին հայտնվել է 26 տարի թղթի վրա գոյություն ունեցած «Ախթամարը», իսկ վարպետի մահից հետո` «Վասպուրականը»։ Բարձր պրոֆեսիոնալիզմի և հայրենիքին մատուցած ծառայության համար 1971թ-ին Մարգար Սեդրակյանին շնորհել են Սոցիալիստական աշխատանքի հերոսի կոչում։
Մեծ վարպետն ապրել է 66 տարի, իսկ նրա ստեղծած կոնյակները դեռ տևական ժամանակ ամենաբարձր պարգևների են արժանացել միջազգային ցուցահանդեսներում։
