«Խնդրում ենք Ձեզ գործադրել բոլոր հնարավոր ջանքերն ադրբեջանաղարաբաղյան հակամարտության գոտում պատերազմի դադարեցման և քաղաքական գործընթացների վերսկսման ուղղությամբ»․ Հարությունյանը՝ Պուտինին

Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ պարոն Վլադիմիր Պուտինին

Մեծարգո Վլադիմիր Վլադիմիրի,

Արցախ-Ռուսաստան առնչությունները դարերի պատմություն ունեն: Ռուսաստանը արցախցիների պատմական հիշողության մեջ ընկալվում է որպես եղբայրական երկիր, որը մշտապես, բոլոր դժվարին իրավիճակներում ձեռք է մեկնել հայության այս հատվածին:

Արցախ-Ռուսաստան առնչություններն ամենաուղիղ կերպով իրականացվել են հատկապես Արցախի մելիքությունների և մելիքական տների ծաղկուն շրջանում, որի մասին փաստական վկայությունները բազմաթիվ են:

Մեկ հարյուրամյակից ավելի /19-րդ դարում և 20-րդ դարի 10-ական թթ./ Ղարաբաղը գտնվել է ցարական Ռուսաստանի կազմում: Այդ պատմական ժամանակաշրջանը Ղարաբաղի համար նշանավորվել է երկարատև խաղաղությամբ, հայրենադարձությամբ և տնտեսական զարգացմամբ: Զարգացել է նաև մշակութային կյանքը: Հատկանշական է, որ 19-րդ դարի երկրորդ կեսից Արցախի վարչաքաղաքական կենտրոն Շուշին դարձել էր Անդրկովկասի հոգևոր, մշակութային և տնտեսական կարևոր կենտրոններից մեկը:

Նույն պատմաշրջանում Ռուսական կայսրության ռազմաքաղաքական և հասարակական կյանքում առաջնային դերակատարություն է ունեցել արցախահայության մի ողջ համաստեղություն՝ Վալերիան Մադաթով, Հովհաննես Լազարև, Լազար Սերեբրյակով, Միքայել Լոռիս-Մելիքով, Վասիլի Բեհբութով և ուրիշներ:

Այդ առնչությունները շարունակվել են նաև խորհրդային շրջանում: Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզից և պատմական Արցախից Հայրենական մեծ պատերազմին մասնակցել է շուրջ 90 հազար հայորդի, որոնց կեսը իրենց կյանքն են նվիրաբերել հայրենիքի պաշտպանության գործին։ Մեկ շնչի հաշվով Խորհրդային Միության հերոսների և մարտական «Փառքի շքանշանի» ասպետների քանակով Արցախը ԽՍՀՄ-ում զբաղեցնում էր առաջատար տեղերից մեկը:

ԽՍՀՄ հայազգի հինգ մարշալները արմատներով Արցախից էին՝ Հովհաննես Բաղրամյանը, Իվան Իսակովը, Համազասպ Բաբաջանյանը, Արմենակ Խանփերյանցը (Սերգեյ Խուդյակով), Սերգեյ Ագանովը։ Իրենց զորավարական տաղանդով փայլել են 30-ից ավելի գեներալներ ու հազարավոր սպաներ։

Արմատներով Արցախից էին Անաստաս և Արտյոմ Միկոյանները, Իվան Թևոսյանը, Անդրանիկ Իոսիֆյանը, Նիկոլայ Ենիկոլոպովը, Միքայել Թարիվերդիևը և բազմաթիվ այլ երախտավորներ:

Արցախ-Ռուսաստան սերտ առնչությունները շարունակվում են ցայսօր: Ռուսաստանաբնակ մոտ 3 միլիոն հայերի մի պատկառելի մասը Արցախից է, որոնց թվում շատ են նաև 1980-ական թթ. վերջին և 1990-ական թթ. ադրբեջանական ցեղասպան և էթնիկ զտումների քաղաքականության հետևանքով Արցախից բռնի տեղահանվածները:

Կցանկանայի հատուկ շեշտել, որ ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման բոլոր փուլերում ՌԴ-ն իրացրել է միջազգային իրավունքով սահմանված ուժի կամ ուժի սպառնալիքի չկիրառման և հակամարտությունների խաղաղ կարգավորման սկզբունքի օգտին ունեցած գործելակերպը: Ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացում ՌԴ-ն հանդես է գալիս թե՛ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության ձևաչափում և թե՛ առանձին դերակատարությամբ: Արցախի Հանրապետությունը բարձր է գնահատում Ռուսաստանի միջնորդական ջանքերը, ակտիվ դերակատարությունը և որոշիչ առաքելությունը հակամարտության կարգավորման բոլոր փուլերում՝ հատկապես, 1994 թ. հրադադարի Եռակողմ համաձայնագրի ձեռքբերման գործում: ՌԴ-ն որոշիչ դերակատարությամբ հանդես եկավ նաև ադրբեջանաղարաբաղյան հակամարտության սրման հերթական փուլում՝ 2016 թ. ապրիլի 5-ին՝ Ռուսաստանի միջնորդությամբ Մոսկվայում ձեռք բերվեց պայմանավորվածություն ռազմական գործողությունները դադարեցնելու և հրադադարը վերականգնելու մասին՝ համաձայն 1994 թ. հրադադարի հաստատման համաձայնագրի:

Բարձր ենք գնահատում ՌԴ և անձամբ Ձեր դիվանագիտական գործուն ջանքերն՝ ուղղված Ադրբեջանի կողմից Արցախի դեմ սանձազերծված ագրեսիան և լայնածավալ պատերազմը կանգնեցնելուն: Ուզում եմ նաև Ձեզ տեղեկացնել, որ Արցախի Հանրապետությունում և ողջ հայության շրջանում մեծ արձագանք են ստացել «Վալդայ» ակումբում Ձեր ելույթում հնչած օբյեկտիվ գնահատականները ստեղծված իրավիճակի մասին:

Դուք նշել եք Ձեր ելույթում. «Այս հակամարտությունը սկսվեց ոչ թե որպես միջպետական հակամարտություն և տարածքների համար պայքար, այն սկսվեց էթնիկ դիմակայությունից: Ցավոք, սա փաստ է. Սումգայիթում, ապա Լեռնային Ղարաբաղում հայ ժողովրդի դեմ դաժան հանցագործություններ էին իրագործվել: Եվ այս ամենը մենք պետք է հանրագումարում հաշվի առնենք»: Դժբախտաբար, այս ցեղասպան քաղաքականությունն Ադրբեջանը շարունակում է առ այսօր:

Մեծարգո՛ Վլադիմիր Վլադիմիրի

Դուք այն անհատականությունը և պետության ղեկավարն եք, ով ունի հսկայական հեղինակություն աշխարհում և մեր տարածաշրջանում: Հաշվի առնելով այդ ամենը, խնդրում ենք Ձեզ գործադրել բոլոր հնարավոր ջանքերն ադրբեջանաղարաբաղյան հակամարտության գոտում պատերազմի դադարեցման և քաղաքական գործընթացների վերսկսման ուղղությամբ:

Խորին հարգանքով՝

Արցախի Հանրապետության նախագահ Արայիկ Հարությունյան

_______________________________________________________________________

Президенту Российской Федерации

г-ну Путину В.В.

Многоуважаемый Владимир Владимирович!

Отношения между Арцахом и Россией имеют многовековую историю. Россия воспринимается в исторической памяти народа Арцаха как братская страна, которая в самых сложных ситуациях всегда протягивала руку помощи этой части армянского народа.

Российско-арцахские связи достигли качественно нового уровня в период расцвета меликств (княжеств) Арцаха, о чем имеется множество документальных свидетельств.

Более века (с начала XIX – до конца второй декады XX века) Карабах входил в состав Российской империи. Этот исторический период ознаменовался для Карабаха продолжительным периодом мира, созидания, репатриации изгнанных с родных земель соотечественников и экономического подъёма. Особого развития достигла культурная жизнь. Так, со второй половины XIX века административный и политический центр Арцаха – город Шуши являлся одним из важнейших культурных и экономических центров всего Закавказья.

В тот же исторический период целая плеяда карабахских армян, играла важную роль в военно-политической и общественной жизни России. Особо место среди них занимают Валериан Мадатов, Иван Лазарев, Лазарь Серебряков, Михаил Лорис-Меликов, Василий Бебутов и другие.

Тесные двусторонние связи поддерживались и в советский период. На разных фронтах Великой Отечественной войны сражались около 90 тысяч армян из Нагорно-Карабахской автономной области и исторического Арцаха, половина из которых пала, защищая Родину. По числу героев Советского Союза и кавалеров ордена Славы на душу населения Арцах занимал одно из первых мест в СССР.

Все пять Маршалов СССР армянского происхождения – Иван Баграмян, Иван Исаков, Амазасп Бабаджанян, Сергей Худяков (Арменак Ханферянц), Сергей Аганов – были корнями из Арцаха. Более тридцати генералов и тысячи офицеров проявили командирский талант и героизм при защите Родины. Арцахские корни имели и братья Анастас и Артем Микояны, Иван Тевосян, Андраник Иосифян, Николай Ениколопов, Микаэл Таривердиев и многие другие деятели.

Тесные отношения между Арцахом и Россией продолжаются и по сей день. Значительная часть представителей трехмиллионной армянской диаспоры России являются выходцами из Арцаха, среди которых немало насильственно депортированных в результате осуществленных в конце 1980-х – начале 1990-х годов властями Азербайджана политики геноцида и этнических чисток.

Особо хочу подчеркнуть, что на всех этапах урегулирования азербайджано-карабахского конфликта Россия неукоснительно соблюдает положения международного права и мирного урегулирования конфликта на основе принципа неприменения силы и угрозы силы. В процессе урегулирования азербайджано-карабахского конфликта Россия выступает и в качестве страны-сопредседательницы Минской группы ОБСЕ, и в качестве страны, имеющей свою особую роль в поддержании мира и стабильности в регионе. Республика Арцах высоко ценит посреднические усилия России, ее активную роль и решающий вклад на всех этапах урегулирования конфликта и достижении Трехстороннего соглашения о прекращении огня 1994 года. Россия также сыграла решающую роль в восстановлении мира и стабильности во время очередной эскалации азербайджано-карабахского конфликта в 2016 году. 5 апреля 2016 года именно при посредничестве России в Москве была достигнута договоренность о прекращении боевых действий и восстановлении режима прекращения огня 1994 года.

Мы высоко ценим активные усилия России и Ваш личный вклад, направленные на приостановление широкомасштабных военных действий и агрессии Азербайджана против Арцаха. Хочу также проинформировать Вас, что в Республике Арцах и в среде всего армянского народа большой резонанс получили Ваше выступление на заседании дискуссионного клуба «Валдай» и данные Вами объективные оценки сложившейся ситуации.

В своем выступлении Вы подчеркнули следующее: «Этот конфликт начался не просто как межгосударственный конфликт и борьба за территории, он начался с этнического противоборства. К сожалению, это факт, когда в Сумгаите, а потом в Нагорном Карабахе были осуществлены жестокие преступления против армянского народа. Все это в комплексе мы должны учитывать». К сожалению, и по сей день Азербайджан продолжает проводить эту политику геноцида.

Многоуважаемый Владимир Владимирович,

Вы являетесь человеком и руководителем, имеющим огромный личный авторитет в мире и нашем регионе. Прошу Вас сделать все возможное для прекращения боевых действий и возобновления политических процессов в зоне азербайджано-карабахского конфликта.

С самыми наилучшими пожеланиями,

Араик Арутюнян, президент Республики Арцах