Տպել
Sputnik Արմենիան ներկայացնում է Սյունիքի լեռներում գտնվող Հին Խոտ գյուղատեղին, որը համարվում է Հայաստանում պերուական Մաչու Պիկչուի նմանակը:
Հայաստանում զբոսաշրջության ոլորտի հետագա զարգացման հեռանկարների վերաբերյալ այսօր տարբեր ձևաչափերով շատ է խոսվում և քննարկվում: Իրոք, մեր երկիրը, որը չունի բնական ռեսուրսների մեծ պաշարներ, պարզապես պարտավոր է ունենալ զարգացած և մրցունակ զբոսաշրջային տնտեսություն: Հայաստանում շատ կան վայրեր, որոնք կարող են միանգամայն գրավիչ լինել զբոսաշրջիկների համար, ուղղակի դրանք պետք է բացահայտել և կարողանալ պատշաճ կերպով ներկայացնել երկիր այցելած հյուրերին:
Նմանատիպի վայրերից մեկը կարող է դառնալ Սյունիքի մարզում գտնվող Հին Խոտ գյուղատեղին: Այն իրավմամբ անվանում են «հայկական Մաչու Պիկչու», քանի որ այստեղի լեռնային տեղանքն ու բնապատկերները շատ նման են Հարավային Ամերիկայում, Պերուում գտնվող ինկերի հին քաղաքատեղիին: Բայց Մաչու Պիկչուն այսօր հանրահայտ զբոսաշրջային կենտրոն է, իսկ Հին Խոտի մասին թերևս գիտեն կամ այցելել են հայաստանաբնակներից շատ քչերը:
Մաչու Պիկչուն տեղակայված է պերուական Անդերի լեռնաշղթայում՝ 2450 մետր բարձրությամբ լեռան վրա: Քաղաքը կառուցված է 15-րդ դարի կեսին՝ այն ժամանակվա ինկերի կառավարիչ Պաչակուտեկի կողմից: Բնակավայրը, որն ընդունված է անվանել ինկերի «կորուսյալ քաղաք», գոյատևեց շուրջ մեկ դար, որից հետո անհայտ պատճառներով բնակչությունը լքեց քաղաքը և շուրջ երեք ու կես դար այն դարձավ անմարդաբնակ: Մաչու Պիկչուն հայտնաբերվեց ամերիկացի հետազոտող Հայրամ Բինգհեմի կողմից 1911 թվականին: Շուրջ 200 շինություններ ունեցող քաղաքը, որտեղ ժամանակին բնակվում էր մոտ 1200 մարդ, բավականին լավ է պահպանվել: Հնավայրը ընդգրկված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում և մշտապես մեծաքանակ այցելուներ է ունենում տարբեր երկրներից՝ մեծ եկամուտներ բերելով Պերուի տնտեսությանը:
Հին Խոտ գյուղատեղին շատ ավելի հին պատմություն ունի, քան Մաչու Պիկչուն՝ այն Սյունիքի մարզի հնագույն բնակավայրերից է եղել: Բնակավայրը գտնվում է Կապանից 67 կմ դեպի հյուսիս-արևելք, Որոտան գետի ձախ կողմում, բարձրադիր սարավանդի՝ ծովի մակերևույթից մոտ 1500 մետր բարձրության վրա, շրջապատված այգիներով և անմատչելի ժայռերով։ Գյուղը բնակեցված է եղել մինչև 1970-ականները, այնուհետև տեղաբնակները տեղափոխվել են նոր՝ ավելի հարմար և հարթ տարածք, հին գյուղից դեպի հյուսիս, որն էլ ներկայիս Խոտ գյուղն է հանդիսանում: Հին գյուղի շրջակայքում կան մ.թ.ա. 2-1 հազարամյակներով թվագրվող դամբարանադաշտեր, հին գերեզմանոցներ, որոնցից մեկի տարածքում պահպանվել են 12-րդ դարում կառուցված Կարմիր վանքի ավերակները։ Ըստ ավանդության, այդ եկեղեցու զանգերը հայտնի են եղել իրենց հզոր հնչեղությամբ, և այդ իսկ պատճառով հենց Կարմիր վանքի հետ են կապում երկրամասի մեկ այլ՝ Զանգեզուր տեղանունի ծագումը։
Հին Խոտ գյուղատեղին շատ ավելի հին պատմություն ունի, քան Մաչու Պիկչուն՝ այն Սյունիքի մարզի հնագույն բնակավայրերից է եղել: Բնակավայրը գտնվում է Կապանից 67 կմ դեպի հյուսիս-արևելք, Որոտան գետի ձախ կողմում, բարձրադիր սարավանդի՝ ծովի մակերևույթից մոտ 1500 մետր բարձրության վրա, շրջապատված այգիներով և անմատչելի ժայռերով։ Գյուղը բնակեցված է եղել մինչև 1970-ականները, այնուհետև տեղաբնակները տեղափոխվել են նոր՝ ավելի հարմար և հարթ տարածք, հին գյուղից դեպի հյուսիս, որն էլ ներկայիս Խոտ գյուղն է հանդիսանում: Հին գյուղի շրջակայքում կան մ.թ.ա. 2-1 հազարամյակներով թվագրվող դամբարանադաշտեր, հին գերեզմանոցներ, որոնցից մեկի տարածքում պահպանվել են 12-րդ դարում կառուցված Կարմիր վանքի ավերակները։ Ըստ ավանդության, այդ եկեղեցու զանգերը հայտնի են եղել իրենց հզոր հնչեղությամբ, և այդ իսկ պատճառով հենց Կարմիր վանքի հետ են կապում երկրամասի մեկ այլ՝ Զանգեզուր տեղանունի ծագումը։
Պատմական արձանագրությունները վկայում են, որ Խոտը հանրահայտ Տաթևի վանքի հարկատու գյուղերից մեկն է եղել, և 1205 թվականին Խաղբակի որդի Դլեն իշխանը Խոտ գյուղը և Խոտագետի մեծ այգին նվիրաբերել է Տաթևի վանքին: Հին Խոտի հյուսիս-արևելյան մասում, բարձր ձորափին է գտնվում Խոտի վանքը, հնագույն մի շինություն՝ կառուցված 5-6-րդ դարերում։ Գյուղում կա նաև, հավանաբար, 17-րդ դարի 2-րդ կեսին կառուցված Մրգաձորի Խաչ կոչվող մի եկեղեցի, որն, ըստ ավանդույթի, կառուցել է պարսիկ տիրակալ Շահ-Աբասի հարեմից փախած մի հայուհի:
Նշենք, որ որոշ զբոսաշրջային գործակալություններ արդեն ներառել են Հին Խոտի, ինչպես նաև հարևանությամբ գտնվող Հին Շինուհայրի ու Հին Հալիձորի նմանատիպի հնավայրերը իրենց հետիոտն երթուղիներում, որի մասին կայքերում տեղադրված են համապատասխան գովազդներ: Բայց դա, իհարկե, քիչ է: Կարծում ենք, իրատեսական ծրագրերի իրականացմամբ հնարավոր է Սյունիքի գեղատեսիլ և խորհրդավոր վայրերից մեկը՝ Հին Խոտը նույնպես դարձնել տարածաշրջանի ճանաչված զբոսաշրջային կենտրոններից մեկը, ինչպես, օրինակ, դա եղավ Տաթևի վանքի և որոշ չափով նաև Հին Խնձորեսկի պարագայում:
Ռուբեն Շուխյան
