Տպել
Եթե դուք խախտում եք թվային հիգիենայի կանոնները, հեշտ է դառնալ կիբեր խաբեբաների զոհ։
- Օգտագործել մեկ գաղտնաբառ բոլոր հաշիվների համար
Անհավատալի է, որ ամենահայտնի գաղտնաբառերը շարունակում են մնալ 123456-ը և qwerty-ն: Հարձակվողներից մեկ վայրկյանից էլ քիչ կպահանջվեր դրանք կոտրելու համար: Հետևաբար, կարևոր է գտնել բարդ գաղտնաբառեր, որոնք ունեն առնվազն 12 նիշ և պարունակում են տառեր, թվեր և նշաններ:
Մի օգտագործեք նույն գաղտնաբառը բոլոր ծառայությունների համար: Ստանալով դրանցից մեկի գաղտնաբառը՝ խաբեբաներն անմիջապես հասանելիություն կստանան մյուսներին: Օրինակ, նրանք կհասնեն այն հաշվին, որին դուք կապել եք բանկային քարտ:
Շատ գաղտնաբառեր անգիր սովորելը դժվար է: Նրանց ցուցակը թղթի վրա կամ համակարգչի վրա ֆայլում պահելը նույնպես տարբերակ չէ. ինչ-որ մեկը կարող է մուտք գործել դրան: Գաղտնաբառերի կառավարիչը մի ծրագիր է, որը ստեղծում և պահպանում է թվերի և տառերի անվտանգ համակցություններ: Մուտք գործելու համար ձեզ հարկավոր է միայն մեկ հիմնական գաղտնաբառ հիշել: Պետք չէ անհանգստանալ, որ ինչ-որ մեկը գաղտնալսում է տեղեկատվությունը. գաղտնաբառի կառավարիչներից շատերն օգտագործում են գաղտնագրումը՝ օգտատերերի տվյալները պաշտպանելու համար: Որոշ ծրագրեր ունեն լրացուցիչ հնարավորություններ: Օրինակ, նրանք կարող են զգուշացնել ձեզ, երբ ձեր էջը կոտրվել է կամ պաշտպանվել ֆիշինգի հարձակումներից:
- Անտեսել երկփուլային անվտանգությունը
Նույնիսկ բարդ գաղտնաբառը երբեմն կարող է կոտրվել: Հետևաբար՝ սոցիալական ցանցերում, ակնթարթային մեսենջերներում և փոստում դուք պետք է միացնեք երկփուլային նույնականացումը: Մեկ այլ քայլ կավելացվի սովորական մուտքի մեջ՝ օգտանունով և գաղտնաբառով: Օրինակ, դուք պետք է մուտքագրեք կոդը, որը ստացվել է SMS կամ push ծանուցման միջոցով: Նույնիսկ, եթե մեկ ուրիշը ձեռք է բերում գաղտնաբառը, նրան անհրաժեշտ կլինի ձեր հեռախոսը՝ բոլոր տվյալները մուտքագրելու համար:
Կարող եք նաև օգտագործել առանձին հավելված երկգործոն նույնականացման համար, օրինակ՝ Google Authenticator կամ Yandex.Key: Այն կստեղծի նոր մեկանգամյա կոդ ամեն անգամ, երբ մուտքագրեք ձեր փոստը կամ սոցիալական ցանցը: Տեղադրեք ծրագիրը ձեր հեռախոսում և ընտրեք երկգործոն նույնականացում՝ օգտագործելով հավելվածը ծառայության կարգավորումներում: Երբ դուք մտնում եք կայք, կհայտնվի QR կոդը: Սկանավորեք այն հավելվածում և սպասեք, որ այն ստեղծի նույնականացման նոր կոդ: Գաղտնաբառերի կառավարիչները համարվում են ավելի ապահով, քան SMS-ները, քանի որ հաղորդագրությունը կարող է գաղտնալսվել հեռախոսի տրոյական վիրուսի կողմից:
- Հրաժարվել հակավիրուսից
Եթե դուք անտեսում եք պաշտպանությունը, հեշտությամբ կարող եք դառնալ չարամիտ ծրագրերի զոհ: Օրինակ՝ գաղտնաբառերը և բանկային տվյալները մուտքագրելիս վիրուսը կհայտնի դրանք և կփոխանցի հարձակվողներին: Եվ դուք նույնիսկ չեք նկատի, քանի որ այն կաշխատի հետին պլանում: Հակավիրուսը կօգնի ձեզ գտնել և հեռացնել չարամիտ ծրագրերը, մինչդեռ այն չի «բեռնելու» համակարգը և չի հակասում այլ օգտակար ծառայությունների հետ:
Անտիվիրուս ընտրելիս ուշադրություն դարձրեք լրացուցիչ հնարավորություններին։ Որպես կանոն, ժամանակակից ծրագրերը ոչ միայն ստուգում են կասկածելի ֆայլերը, այլև առաջարկում են համապարփակ պաշտպանություն։ Նրանք կօգնեն կանխել հաքերային հարձակումները, ազատվել սպամից կամ սահմանել ծնողական մուտքի հսկողություն կայքերում: Բացի այդ, հակավիրուսի համար կարևոր է կարգավորումների ճկունությունը. համակարգիչը չծանրաբեռնելու համար կարող եք պարզապես անջատել ավելորդ գործառույթները:
- Վստահել հանրային Wi-Fi-ին
Հանրային Wi-Fi-ը օդանավակայանում, սուրճի խանութում կամ առևտրի կենտրոնում հարմար է, բայց ոչ միշտ ապահով: Ձեր ուղարկած և ստացած տվյալները կարող են գաղտնալսվել մեկ ուրիշի կողմից: Ինքներդ ձեզ պաշտպանելու լավագույն տարբերակը ուրիշի ցանցը չօգտագործելն է: Բայց եթե նման անհրաժեշտություն առաջանա, մի՛ մտեք ձեր սոցիալական ցանցեր կամ փոստ, և մի՛ կատարեք գնումներ ինտերնետով. կա վտանգ, որ ձեր հաշիվը կարող է «առևանգվել»: Անջատեք Wi-Fi-ի ավտոմատ միացման հնարավորությունը, որպեսզի ձեր հեռախոսը չմիանա խարդախ թեժ կետին:
- Հետևել անհայտ հղումներին և ներբեռնել անհասկանալի ծրագրեր
Նույնիսկ, եթե ընկերն ուղարկել է հղումը, մի շտապեք բացել այն, նրա հաշիվը կարող էր կոտրվել: Ավելի լավ է զանգահարել նրան կամ գրել մեկ այլ սոցիալական ցանց և ստուգել, թե արդյո՞ք սա սպամ է: Եթե հաղորդագրությունը եկել է խանութից, ստուգեք կայքի հասցեն: Հաճախ խաբեբաները ստեղծում են կեղծ էջեր, որոնց հասցեները մեկ նիշով տարբերվում են սկզբնական ռեսուրսներից:
Անհայտ աղբյուրներից ծրագրեր ներբեռնելը և տեղադրելը նույնպես լավ գաղափար չէ. Արդյունքում՝ դուք կարող եք ավելացնել վիրուս ձեր սարքում: Եվ որոշ դեպքերում, դուք ստիպված չեք լինի որևէ բան ներբեռնել: Օրինակ, եթե դուք թույլ եք տվել ծրագրին հավելվածներ տեղադրել Android-ում արտաքին աղբյուրներից, ապա առանց ձեր իմացության վիրուսը կարող է մտնել ձեր սմարթֆոն: Դուք կարող եք ստուգել մուտքը «Անվտանգություն» բաժնում կարգավորումներում:
Վարակումից խուսափելու համար ներբեռնեք ծրագրեր միայն դրանց մշակողների կայքերից կամ օգտագործեք ձեր սմարթֆոնի պաշտոնական հավելվածների խանութը:
- Գնումներ կատարել անծանոթ կայքերից
Առցանց խանութի էջում պետք է նշել հասցեն, հեռախոսահամարը և մանրամասները։
Պատվեր անելիս ուշադրություն դարձրեք, թե ինչ տվյալներ է պահանջում վաճառողը։ Եթե Ձեզ անհրաժեշտ է կցել ձեր անձնագրի պատճենը, նշել մոր օրիորդական ազգանունը, ապա ակնհայտորեն ինչ-որ բան այն չէ։ Ստուգեք, որ էջն օգտագործում է SSL կոդավորումը: Սա սովորաբար նշվում է հասցեի տողի սկզբում գտնվող կողպեքի պատկերակով: SSL-ը թույլ չի տա գաղտնալսել կամ փոխարինել ձեր անձնական տվյալները՝ մուտք և գաղտնաբառը, բանկային քարտի համարը, էլ.փոստի հասցեն:
Եթե գնումներ եք կատարում հայտարարությունների կայքում, մի սեղմեք երրորդ կողմի հղումների վրա՝ պատվեր տեղադրելու համար: Սովորաբար դուք կարող եք վճարել ապրանքների և առաքման համար հարթակի ներսում: Եթե վաճառողը հղում է ուղարկում, սա խաբեբա է, ով փորձում է ձեզ գայթակղել դեպի ֆիշինգ կայք:
Չհամաձայնեք, եթե ինչ-որ մեկն առաջարկում է ուղարկել ձեր քարտի տվյալները՝ ձեզ համար վճարում կատարելու համար: Ինտերնետում վճարումների համար ցանկալի է ունենալ առանձին քարտ կամ էլեկտրոնային դրամապանակ։ Պահանջվող գումարը տեղափոխեք այնտեղ հենց գնելուց առաջ։
Սիրարփի Աղաբաբյան
