Տպել
Վաչե Առաքելյանը ծնվել է Սիրիայի Դեր Զոր քաղաքում և դրա համար էլ իրեն անապատի ծնունդ է համարում։ Սակայն պատանեկությունն անցկացրել է Լիբանանում, մինչև 18 տարեկան դառնալն այնտեղ է ապրել։ Հետո քաղաքացիական պատերազմի պատճառով տեղափոխվել է ԱՄՆ՝ Լոս Անջելես, և մի քանի տարի այնտեղ մնալուց հետո մեկնել Կանադա:
– Լիբանանում հայկական դպրո՞ց եք հաճախել:
– Այո, հայկական՝ մանկապարտեզից սկսած, մինչև դպրոցից վռնդվելս: Չեմ վռնդվել, ուղղակի, կարելի է ասել, որ ես սիրում էի հոսանքին հակառակ գնալ: Սակայն վերջին պետական քննություններին մասնակցել եմ: Օրենքը խախտող էի: Օրինակ, պատշաճ կերպով արաբերեն արտասանել չէի կարողանում սովորել (արաբերենը մեր դպրոցների երկրորդ լեզուն էր): Ամբողջ օրը գիշերը պետք է նստեի՝ արաբերեն սովորեի և միայն այդ պատճառով զրկվեի այլ բաներից: Երբ արաբերենի ուսուցիչը մտնում էր դասարան, ինձ թվում էր, թե ինձ պետք է նորից դուրս հանի, և շատ անգամներ, երբ նա մտել է դասարան, ես ոտքի եմ կանգնել` արդեն պատրաստ դուրս գնալուն։
– Քաղաքացիական պատերազմից հետո հեռացաք Լիբանանից: Ինչո՞ւ հենց Լոս Անջելես մեկնեցիք և ինչո՞վ էիք զբաղվում այնտեղ:
– Լոս Անջելեսում ընկերներ ունեի: Բոլորը հայ էին և բոլորը Լիբանանից. նույն պատճառով Լոս Անջելես էին տեղափոխվել: Լոս Անջելեսում ապրելու ժամանակ մոտ 1.5-2 տարի ոսկերչությամբ զբաղվեցի նախքան Կանադա մեկնելս:
– Գիտեմ, որ նաև խաղացել եք թատրոնում:
– Թատերական աշխարհս Լիբանանից է սկսվել, և այն բոլոր ընկերներս, ովքեր Լոս Անջելես էին տեղափոխվել, իմ թատերական ընկերներն էին: Մեր թատերական առաջին գործերը եղել են Լիբանանում՝ փորձարարական թատրոնի հետ: Լիբանանում մի փորձարարական թատրոն կար, որի բեմադրիչը Զոհրաբ Յակուբյանն էր, և մեր խմբակը շատ է պարտական Զոհրաբին, որովհետև մեզ բավականին թատերական գիտություն է տվել և այդ աշխարհում մեզ բավական օգնություն է ցուցաբերել: Այնուհետև այդ գործունեությունը շարունակեցինք Ամերիկայում՝ պիեսներ գրելով։ Մի պիես բեմադրեցինք՝ «Վարդագույն փիղը»։ Այնուհետև Կանադա տեղափոխվելով՝ ես մոտավորապես վեց պիեսների մեջ դերեր ստացա. Մուշեղ Իշխանի «Սառնարանից ելած մարդը», «Պատուհանը», Նիլ Սայմոնի «Ոտաբոբիկ՝ հանրային պարտեզի մեջ» և այլն: Խաղացածս առաջին դերը մի պիեսում էր, որտեղ միայն 6 րոպեով եմ բեմ բարձրացել՝ որպես հեռախոսային ընկերության նորոգումներ կատարող աշխատակից:
– Իսկ ինչո՞ւ թողեցիք թատրոնը:
– Թատրոնը մասնագիտություն չէր, այն ավելի շատ սեր էր ինձ համար: Կյանքը վերջիվերջո թատրոն է: Մի օր լալիս ես, մի օր ծիծաղում: Ես հավատում եմ, որ թատրոնն ինձ ավելի շատ օգնել է, որպեսզի ես կարողանամ պատռել դեմքի վարագույրը և դրանով իսկ ձերբազատվել շատ կոմպլեքսներից:
– Ինչպե՞ս սկսեցիք կերամիկայով և նկարչությամբ զբաղվել:
– Ես կյանքում շուտ ձանձրացող մարդ եմ: Մի բանի վրա չեմ կարողանում շատ կենտրոնանալ և այդ պատճառով ինձ համար տարբեր աշխարհներ եմ ստեղծել: Օրինակ՝ բավականին տիրապետում եմ կաշվի, կերամիկայի և մի քիչ էլ՝ մետաղների հետ աշխատանքին. փորձում եմ արծաթից, պղնձից զարդեղեններ սարքել, կաշվով նույնպես: Ոսկի չեմ սիրում՝ փայլուն է, դրա համար էլ արծաթը սևացնում եմ, որպեսզի մի քիչ ավելի հնի տպավորություն թողնի:
– Ապակու վրա զարմանալի նկարներ եք անում:
– Ապակու վրա աշխատանքները վիտրաժ են կոչվում: Ես մի քիչ վիտրաժի տեխնիկայից ավելի դուրս եմ եկել, ավելի խորացել եմ և կարծում եմ, որ այդ ձևով նկարում եմ այնպես, ինչպես որոշ մարդիկ կտավի վրա են նկարում, ես ապակու վրա նկարում եմ տարբեր թեմաներով: Բավականին հրապուրված եմ հայկական մանրանկարչությամբ, ունեմ այդ ոճի գործեր, ժայռապատկերներ: 5000-ամյա այս ժայռապատկերները բավականին մեծ նշանակություն ունեն մեզ համար: Այդ փաստը հաստատում է, որ մենք բավականին հին արմատներով ազգ ենք:
– Ինչպե՞ս ձեզ մոտ միտք հղացավ ժայռապատկերների թեմաներով նկարների շարք ստեղծել:
– Առաջին անգամ Հայաստան եմ եկել 1999 թվականին: Նկարիչ Աշոտ Ավագյանն առաջարկեց ուխտագնացություն կատարել դեպի Ուխտասար, որը գտնվում է Սիսիանի շրջանում: Բավականին հետաքրքիր էր այդ ուխտագնացությունը, ուր միմիայն զինվորական ամենագնացներով կարելի է բարձրանալ և միայն տարվա որոշ ժամանակների ընթացքում: Օրինակ, հիմա հնարավոր չէ Ուխտասար բարձրանալ: Այն շատ լավ շրջագայություն էր ինձ համար և նույնքան էլ տպավորիչ, մանավանդ, որ փշաքաղվում էի այդ ժայռապատկերները տեսնելիս:
– Ե՞րբ առաջին անգամ ցուցադրվեցին ձեր գործերը:
– Իմ առաջին ցուցահանդեսն ապակիների հետ էր կապված: Կանադայի Կիլիկիո թեմը մի առաջնորդարան էր կառուցում, և ինձ խնդրեցին կրոնական թեմաներով գործեր անել՝ իրենց դրամահավաքի ցուցահանդեսը կազմակերպելու համար: Եվ 2004թ. այդ ցուցադրությունը, կարելի է ասել, 80 տոկոսով հոգևորական թեմայով էր: Այստեղ պետք է վերադառնամ 1999թ. Հայաստանում իմ զբաղմունքին, քանի որ այդ ժամանակ փորձել եմ այստեղ մի քիչ երկար մնալ, փորձել եմ տուրիստ չլինել, և ես զբաղվում էի խաչքարերի վրա թուղթ փակցնելով և մրոտելով հնարավորին չափ մոտիվները դուրս հանելով: Խորապես տպավորված լինելով այդ խաչքարերով՝ այդ մոտիվները վիտրաժի եմ վերածել և առաջնորդարանի ցուցադրության համար խաչքարերի հավաքածու եմ պատրաստել, որը, կարելի է ասել, մեծ հաջողություն ունեցավ: Սփյուռքահայը որոշ թուլություն ունի խաչքարերի նկատմամբ, որը ձեր մոտ ավելի քիչ է: Մի անգամ ես Էջմիածնում թուղթ էի դրել մի խաչքարի վրա և մրով փորձում էի էսքիզը դուրս հանել, շրջվեցի և տեսա՝ մի վարդապետ այնտեղ կանգնած ինձ է նայում, մտքումս կարծեցի, որ ահա՝ ես նորից սխալ բան եմ արել։ Սակայն զարմանքս մեծ էր, երբ այդ վարդապետը ինձ ասաց, որ այնտեղ՝ վերևում, ավելի հետաքրքիր խաչքարեր կարող եմ գտնել, ինչն ինձ ավելի գոտեպնդեց և ավելի ներշնչեց իմ գործում:
– Դրանից հետո որտե՞ղ են ցուցադրվել ձեր գործերը:
– Տորոնտոյում են ցուցադրվել, այնուհետև՝ Մոնրեալում, որոնք Մշակութային միության հետ համատեղ կազմակերպված ցուցադրություններ էին: Իսկ այս տարվա մարտի 27-ին Մոնրեալում Համազգայինի հետ համատեղ կայանալու է իմ նոր ցուցադրությունը:
– Ձեր երկրորդ ցուցադրությունը նո՞ւյնպես կրոնական թեմայով էր:
– Տակավին ոչ, ավելի շատ գերիշխում էին կակտուսները՝ փշերով լի կակտուսներ: Չեմ սիրում վարդ նկարել: Կակտուսները մի քիչ ավելի սնահավատ կամ հոգևոր գաղափարներով են լի: Հավատում եմ հնդկացիների սկզբունքներին: Արիզոնան, Յուտան, Մեքսիկան և Կոլորադոն կազմում են Ամերիկյան 4 անկյունները: Այնտեղ 4000 տարի առաջ ապրող հնդկացիները հավատում էին, որ կակտուսի փշերը հեռու են պահում չարից, և կակտուսը սուրբ բույս էր համարվում: Տանս էլ եմ կակտուսներ մեծացնում հենց այդ նպատակի համար:
– Սա ձեր երկրո՞րդ այցելությունն է Հայաստան:
– Ութ տարվա ընդմիջումից հետո ծանոթացա մի աղջկա հետ և եկա Հայաստան: Աղջիկը՝ Սիլվան, այժմ կինս է:
– Այսինքն՝ Հայաստանը ձեզ սեր տվեց:
– Հայաստանն ինձ ամեն ինչ է տվել, որը այդ մյուս բոլոր տվածներին հավասար է, կամ էլ ավելի կարևոր:
– Երբևէ կմտածեի՞ք, որ Հայաստանում կգտնեք ձեր երկրորդ կեսին:
– Օ, շատ, մանավանդ վերջին տարիներին, երբ մտածում էի միմիայն Հայաստանից կողակից ունենալու մասին:
– Կարո՞ղ եք զուգահեռներ անցկացնել Հայաստանի և Կանադայի միջև:
– Կլիման կլիմա չէ, ժողովուրդն ընդամենը 350 տարվա պատմություն ունի: Քաղաքակրթվա՞ծ: Ո՞վ ասաց, որ այստեղ քաղաքակրթված չեն, այստեղ բաներ ես տեսնում, որ Կանադայում չես տեսնի: Կանադան պարզապես ապահով վայր է, ապահովության զգացում ունես, այնտեղ վաղվա օրվա մասին ավելի քիչ ես մտածում:
Ո՞ւմ դուր չի գա Մասիսը դիտել: Գիտե՞ք որն է սփյուռքահայի և տեղացի հայի տարբերությունը: Տեղացի հայը երբ տեսնում է Մասիսը, դիտում և անցնում է, իսկ երբ սփյուռքահայը տեսնում է Մասիսը, հոգեկան էքստազ է ապրում: Այստեղ շատ են հիասթափությունները, բայց անտեսում եմ: Ես, վերջիվերջո, այստեղ պետք է ապրեմ: Այստեղ եմ ուզում ապրել:
Զրուցեց Մերի Հովհաննիսյանը
«3 Միլիոն»
