Տպել
Երևանում գործող մեծ ու փոքր բազում ռեստորանների, պանդոկների, շաուրմայանոցների և հանրային սննդի այլ օբյեկտների սեփականատերերի համար օգոստոսը եղել է տխուր բացահայտումների ամիս։ Նրանք պարզել են, որ իրենց պատրաստած ուտեստները Menu.am-ի և սննդի առաքման այլ ծառայությունների միջոցով հաճախորդին հասցնելը ավելի թանկ հաճույք է, քան իրենք պատկերացնում էին։
Տնտեսվարողներին այս բացահայտման հարցում օգնել է ՊԵԿ-ը՝ անսպասելիորեն տեղեկացնելով, որ նրանք Menu.am-ի միջոցով առաքված սննդի և այլնի համար պետք է նաև ԱԱՀ կամ շրջանառության հարկ վճարեին՝ արտոնագրային վճարից բացի։
Սա իսկական սառը ցնցուղ է եղել այս ոլորտում գործող և արտոնագրային (կամ հաստատագրված) վճարի ռեժիմում աշխատող հարյուրավոր փոքր ու միջին գործարարների համար։
Սակայն ամեն ինչ հերթով։
Ինչպե՞ս են հարկվում հանրային սննդի օբյեկտները Հայաստանում
Ներկայումս գործող օրենսդրությամբ՝ հանրային սննդի ոլորտի օբյեկտները հարկվում են արտոնագրային վճարով։ Այսինքն՝ ԱԱՀ-ի և շրջանառության հարկի փոխարեն վճարում են ֆիքսված (հաստատագրված) գումար՝ կախված օբյեկտի մակերեսից, գտնվելու վայրից և մի քանի այլ գործոններից։
Օրինակ՝ Երևանում գործող մինչև 20քմ տարածք ունեցող ռեստորանը կամ «բիստրոն» ամսական վճարում է 30 հազար դրամ։ 20-ից մինչև 50քմ տարածք ունեցողները վճարում են 30 հազար դրամ՝ գումարած
20 քմ գերազանցող մինչև յուրաքանչյուր 10 քմ-ի համար` 15 հազար դրամ և այդպես շարունակ։ Որքան մեծ է տարածքը՝ այնքան շատ է վճարը։
Մարզերում նույն մակերես ունեցող օբյեկտները վճարում են ավելի քիչ։ Սահմանամերձ շրջաններում՝ է՛լ ավելի քիչ։
Կան նաև գործակիցներ։ Օրինակ, եթե հանրային սննդի օբյեկտը ունի սպառողների սահմանափակ քանակ (ասենք՝ Ազգային ժողովի բուֆետը, որտեղ պատահական մարդիկ չեն կարող մտնել), ապա արտոնագրային վճարի չափը կիսվում է։ Իսկ եթե հանրային սննդի օբյեկտում ցուցադրվում է նաև ստրիպտիզ, ապա արտոնագրային վճարի չափը հնգապատկվում է։
Այս ամենը կարգավորվում է Արտոնագրային վճարների մասին ՀՀ օրենքով։
Հանրային սննդի օբյեկտներին հարկման այս ռեժիմը ձեռնտու է, քանի որ նրանք հիմնականում գերփոքր, փոքր և միջին ընկերություններ են և նախընտրում են աշխատել պարզ հարկային դաշտում՝ հստակ իմանալ, որ յուրաքանչյուր ամիս պետք է վճարեն Xգումար՝ անկախ իրենց շրջանառությունից։
Ահա այդպես էլ աշխատում էին հայրենի ռեստորանատերերը, պանդոկատերերն ու բիստրոյատերերը մինչև բոլորովին վերջերս, որովհետև Պետական եկամուտների կոմիտեն նրանց համար անակնկալ էր պատրաստել։
«ԱԱՀ–ով շաուրմայի» դառը համը
Մեր տեղեկություններով, ՊԵԿ հարկային ծառայության աշխատակիցները վերջին շրջանում զանգահարում են Menu.am-ի հետ համագործակցող օբյեկտների տնօրեններին և տեղեկացնում, որ այդ ծառայության միջոցով վաճառված սննդի արժեքից պետք է ԱԱՀ կամ շրջհարկ վճարել։
Հիմնավորումը հետևյալն է. եթե սնունդը կամ խմիչքը տվյալ օբյեկտի տարածքում չի սպառվում, ապա դա արդեն ոչ թե հանրային սննդի ոլորտի գործունեություն է, այլ ուրիշ բան, ասենք՝ սննդի վաճառք, որը ԱԱՀ կամ շրջհարկ է գոյացնում։
Ըստ այդ տրամաբանության, եթե հաճախորդը շաուրման ուտում է շաուրմայանոցում, դա նորմալ է՝ տնտեսվարողը գործում է արտոնագրային վճարի դաշտում։ Իսկ եթե շաուրմայանոցի տարածքից դուրս՝ ապա արդեն ԱԱՀ-ի կամ շրջանառության հարկի հարց է է ծագում։
Իհարկե, տեխնիկապես անհնար է վերահսկել թե, շաուրման որ տարածքում մուտք գործեց հաճախորդի ստամոքս՝ շաուրմայանոցի ներսո՞ւմ, թե՞,ասենք, դիմացի մայթին կամ տանը։ Իսկ Menu.am-ի դեպքում դա արդեն վերահսկելի է։ Եթե շաուրման պատվիրվել է Menu.am-ով, ուրեմն փաստ է՝ որ այդ ուտեստը շաուրմայանոցի տարածքում չի սպառվել՝ իր հարկային հետևանքներով հանդերձ։ Menu.am-ը աշխատում է սպիտակ դաշտում, այսինքն՝ պատվերների արժեքները հստակ ֆիքսում է, հարկայինը այդ հաշիվների հիման վրա էլ լրացուցիչ հարկային պարտավորություններ է ներկայացնում տնտեսվարողներին։ Պարզ ասած, ձեզ առաքված յուրաքանչյուր շաուրմայի դիմաց ՊԵԿ-ը համապատասխան չափով ԱԱՀ է «առաքում» տնտեսվարողին։
Տարբերությունն այն է, որ դուք սպասում էիք ձեր շաուրմային, իսկ տնտեսվարողները ՊԵԿ-ի առաքած «շաուրմաներին» չէին սպասում:
Մյուս տարբերությունն էլ այն է, որ ձեր շաուրման ստանում եք անմիջապես, իսկ ՊԵԿ-ի «շաուրմաները» առաքվել են ուշացած և, ինչպես ասում են, «բիրիքով»:
Եվ վերջապես, երրորդ տարբերությունը. եթե դուք շաուրմա չեք պատվիրել, ապա կարող եք հրաժարվել առաքումից և չընդունել այն։ Իսկ ՊԵԿ-ի կողմից տնտեսվարողներին ուղարկված «ԱԱՀ-ով շաուրմայից» հրաժարվելու հնարավորություն չկա։
ՓՄՁ Համագործակցություն ասոցիացիայի տնօրեն Հակոբ Ավագյանը մեզ հետ զրույցում հաստատեց, որ իրենց կազմակերպության անդամ հանդիսացող գործարարներին նույնպես զանգեր են եղել տարբեր հարկային տեսչություններից, և այդ զանգերը առավել ակտիվացել են վերջին մի քանի օրերին։ «Հարկային տեսուչների պահանջները հանրային սննդի օբյեկտներին եղել է նույնը՝ ովքեր աշխատել են Menu.am–ի հետ և նրանց միջոցով հասույթ գեներացրել, այդ հասույթի մասը պետք է ճշգրտեն. դրանք հաշվառեն կա՛մ ընդհանուր հարկման դաշտում՝ առանձնացնելով և պետական բյուջե վճարելով Ավելացված Արժեքի Հարկ, կամ շրջանառության հարկ», – ասում է Հակոբ Ավագյանը։
Անիրական պահանջների շարքից
Հակոբ Ավագյանի խոսքով, հարկային մարմինները տնտեսվարողներից պահանջում են գրեթե անհնարինը՝ հանրային սննդի ոլորտի հասույթը տարանջատել ըստ այդ ապրանքի սպառման վայրի. «Այսինքն, եթե հաճախորդը ասում է՝ ուտելիքը տանում եմ հետս, ապա պետք է վաճառքն իրականացվի ԱԱՀ հարկման ռեժիմով, եթե ասում է ուտում եմ այստեղ, ապա արտոնագրային վճարների (հաստատագրված) ռեժիմով: Սա ծիծաղելի է։ Հանրային սննդի օբյեկտների համար, որոնք հատել են ԱԱՀ-ի շեմը, սա գլխապտույտի հասնող պահանջ է»:
ՓՄՁ Ասոցիացիայի տնօրենը ուշադրություն է հրավիրում նաև մի կարևոր նրբերանգի վրա. եթե խոսում ենք հայկական խոհանոցների մասին, ապա նրանց մոտ ձեռքբերումների մեծ մասը գյուղմթերք է։ «Դա նշանակում է, որ նրանք ԱԱՀ-ի հաշվանցման ձեռքբերումներ չունեն, հետևաբար՝ ինքնաբերաբար գնալու են իրենց արտադրանքի ու ծառայությունների գների թանկացմանը»:
Որպեսզի «գլխացավանքի սխեման» ավելի պարզ լինի, պատկերացրեք, որ հաճախորդը ասում է՝ վերցնում եմ աղցան՝ հետս տանելու համար։ Այդ դեպքում տվյալ օբյեկտի հաշվապահը պետք է արագ վերահաշվարկի տվյալ ուտեստի գինը և սպառողին ավելի թանկ գին ներկայացնի (ավելացնելով ԱԱՀ-ն): Եթե հաճախորդը կեսից փոշմանի, որոշի սնվել տվյալ օբյեկտում, ապա գինը պետք է նորից վերահաշվարկվի՝ հաստատագրված վճարներով և էժան գնով… և այսպես շարունակ: «Ունենք տնտեսվարողներ, ովքեր ունեն իրենց սեփական առաքիչները, շատերն օգտվում են նաև Menu.am –ի ծառայություններից: Հիմա մեր շատ«սիրելի» հարկային մարմինները պահանջում են բոլոր վաճառքները, որոնք հասնում են սպառողին՝ առաքմանծառայություն ների միջոցով, հաշվառել ԱԱՀ-ի դաշտով, կամ շրջանառության հարկով, որոնք սեփական առաքիչների միջոցով կամ տեղում են սպառելու եղանակով՝ հաստատագրված վճարով»,- ասում է Հակոբ Ավագյանը։
Իսկ որպեսզի գլխացավանքի մասշտաբները ավելի պարզ լինեն, հիշեցնենք, որ միայն Menu.am համակարգը հայաստանյան շուկայում գործում է 2012 թվականից և համախմբում է երևանյան մի քանի հարյուր ռեստորաններ, սրճարաններ ու մասնագիտացված խանութներ։ Կան նաև այլ առաքման ծառայություններ, որոնք նույնպես համագործակցում են սննդի օբյեկտների հետ։
Այսինքն, հարկային մարմինը կարող է ետ գնալ և նախորդող մի քանի տարիների համար ԱԱՀ պահանջել տնտեսվարողներից՝ իրենց տույժ ու տուգանքներից բացի։
Պատկերացրեցի՞ք ամբողջ էֆեկտը։ Սակայն սա դեռ ամենը չէ։ Այսքանը միայն սննդի ոլորտում գործող տնտեսվարողների մասով էր։ Սակայն կան նաև կողմնակի էֆեկտներ։
Ամբողջությամբ՝ b4b.am
