Տպել
Առաջին Համաշխարհային պատերազմ. 34-ամյա Սարյանը հայերի կոտորածների մասին լուրը լսելով վերադառնում է Հայաստան ու անդամագրվում Հայ գաղթականների օգնության կոմիտեին:
Պատերազմ, կոտորած, նկարիչ…
«Ունեցած չունեցածս լցրեցի արկղի մեջ, պահ տվեցի ծանոթներիցս մեկին, թողեցի արվեստանոցս ու Մոսկվան և եկա Հայաստան՝ իմ տառապյալ ու բզկտվող հայրենիք»:
Նկարչի ու հայրենասերի հոգին հեշտ չտարավ տեսածը: Հարազատ ժողովրդի խեղճությունը Սարյանին հոգեկան ծանր ապրումներ էին բերել: Արդյունքում Սարյանը մեկնեց Թիֆլիս մի քիչ հոգեկան խաղաղություն գտնելու հույսով: Տևական ժամանակ ձեռքը վրձին չի վերցնում ու մեկ էլ կյանք է տալիս մի գունավոր կտավի. ծաղիկներ է նկարում:
«Արվեստը պետք է կյանքի պայքարի կոչի մարդուն, նրան հույս ու հավատ հաղորդի» -ասում էր Սարյանը:
Շունչ տվող սեր
Այդքան երիտասարդ ու այդքան հուզական նկարիչը ահա հանդիպում է մի կնոջ, որն իր վերադարձն ու վերակենդանությունը պիտի լիներ: Պիտի շունչ տար, պիտի ամոքեր: Պիտի դառնար նկարչի կնոջ իդեալն ու մուսան: Սարյանը արվեստագետների այդ միջավայրում այն բացառիկ միասերներից էր, որը սիրեց մեկ և ընդմիշտ: Գեղեցկուհին Ղազարոս Աղայանի դուստրն էր՝ Լուսիկ Աղայանը: Նրանք պատահեցին իրար Հին Թիֆլիսի մի փոքրիկ սրճարանում, որը տեղի հայ մտավորականների հավաքատեղին էր:
Թիֆլիս, Ծղնեթի
Այս գյուղական եկեղեցին պսակադրեց երիտասարդներին:
Սիրո բացառիկ ուժը երբ հանդիպում է անվիճելի տաղանդի , անպայման լավ պտուղներ է տալիս. երևի դա էր պատճառը, որ ամուսնության նույն տարում Սարյանը Եղիշե Թադևոսյանի, Վարդգես Սուրենյանցի ու Փանոս Թերլեմեզյանի հետ հիմնադրում է հայ նկարիչների միությունը:
Սիրային նամականի
Սարյանը պերճախոս էր ոչ միայն իր նկարներում, նա նաև գունեղ էր իր խոսքի մեջ, զգացմունքների մեջ՝ արտահայտիչ: Նա բաց ու բարձրաձայն էր սիրում Լուսիկին, ինչի մասին էլ վկայում եմ 1916թ.-ի նամակները:
«Բարև, իմ թանկագին Լուսի՜կս,
Այսօր 14 ամիս է, ուղիղ երեք ամիս սրանից առաջ մենք իրար պատահեցինք «Չաշկա»-յում: Ես եկա և տեսա քեզ ու շարունակ նայում էի ինձ հարց տալով, սա ո՞վ է, այնքան ինձ մոտ է, կարծես թե միշտ միասին էինք եղած, այնպես էր ինձ թվում, թե ես գտա այն, ինչ որ փնտրում էի, որը իմ մեջ էր ապրում միշտ: «Նվիրեցիք ինձ այս մատիտը իբրև հիշատակ, գրեցեք ձեր անունը՝ Լուսիկ, 1915 14/10»: Ինչքան պարզ էր ինձ համար և քեզ համար: Երբ որ վերջերը մենք պատահում էինք, ես չէի կարողանում շատ խոսել և որպեսզի հիշեցնեմ քեզ միշտ, որ իմ վերաբերմունքը դեպի քեզ հասարակ չէ, հանում էի իմ մատիտը՝ այսինքն քո, քո ներկայությամբ և երկար նայում էի, ուզենալով ասել, որ զգում ես դու, որ սա իմ սրտիս բանալին է, իմ սիրտը քեզ է նվիրված, ի՛մ անգին Լուսիկս:
Միևնույն բանը գրված է և մատանիների մեջ «Լուսիկ 1915 14/10», միևնույնն է քեզ մոտ՝ «Մարտիրոս 1915 14/10»:
Երեք օր դարձյալ լուր չկա քեզանից, այսօր կլինի անպատճառ, փոստը շատ է ուշացնում նամակները: Վնաս չունի, շուտով կլինենք միասին, ի՛մ կյանքի աղբյուրը, իմ վա՛րդը, իմ սոխա՛կը, իմ արշալու՛յսը և վերջալու՛յսը, իմ սարերի թագուհին, իմ Լուսի՛կը:
Համբուրում եմ անվերջ, անվերջ, անվերջ…
Քո՝ Մարտիրոս»
Ամբողջությամբ՝ vnews.am
