Տպել
Իսրայել մեկնող զբոսաշրջիկը Սուրբ հողի վրա ոտք դնելու փոխարեն կարող է պարզապես հայտնվել զբոսաշրջիկների համար նախատեսված մեկուսարանում։ Թեման հետաքննել է Sputnik Արմենիայի թղթակիցն ու զրուցել ոլորտի մասնագետների և դժոխային օրեր ապրած հայ զբոսաշրջիկների հետ։
59 ժամ․․․ Հենց այսքան են Գայանե Մանուկյանն ու ամուսինն անցկացրել Իսրայելի «տուրիստական մեկուսարանում»։ Պատմելիս նորից վերապրում է զգացած վախը, զզվանքը․ ամեն մի մանրուք՝ հոտ, ձայն մեխվել են հիշողության մեջ։ Մեկնել էին Իսրայել՝ ամուսնու 50-ամյակը նշելու, արդյունքում՝ ապրեցին դժոխային 59 ժամ։ Մեկնելուց առաջ մտքներով չէր էլ անցնում, որ Իսրայելի մուտքի արտոնագիր ստանալն ու այդ երկիր մուտք գործելը տարբեր բաներ են։ Ամենապատասխանատու փորձությունը սպասվում է Իսրայելի օդանավակայանում, որտեղ սահմանապահ ծառայությունն է որոշում՝ արդյո՞ք արժե քեզ երկիր թողնել, թե ոչ։
Գայանեին և ամուսնուն հարցաքննելուց հետո Իսրայելի սահմանապահները որոշում են, որ նրանք վստահություն չեն ներշնչում և արգելում են երկիր մուտք գործել։ Արգելքն այս պատմության ամենամեղմ հատվածն է։ Միայն մեկ զանգի հնարավորություն են տալիս՝ ընտանիքին տեղեկացնելու, որ իրենց արտաքսում են․ բախտի բերմամբ, Գայանեի դուստրն այդ մեկ զանգին չի պատասխանում, նրանց 5 զավակներն այդպես էլ չեն իմանում, թե ծնողները որտեղ են, ինչ է նրանց հետ պատահել։
«Եթե քեզ դեպորտ են անում և դեպի քո երկիր հաջորդ ուղիղ թռիչքն, ասենք, երկու-երեք օր հետո է, ապա այդ մի քանի օրը քեզ ուղեկցում են օդանավակայանից 7 կմ հեռավորության վրա Ռամլե քաղաքում գտնվող, այսպես ասած, տուրիստական մեկուսարան»,- Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասում է «Ախթամար» զբոսաշրջային ընկերության տնօրեն Վահան Հակոբյանը։ Հենց այնտեղ էլ 59 ժամ պահում են Գայանեին, նրա ամուսնուն, մեկ այլ հայ տղամարդու:
«Մեզ առանձնացրեցին․ ինձ տարան կանանց մասնաշենք, ամուսնուս՝ տղամարդկանց։ Հեռախոս, իրեր ամեն ինչ վերցրեցին։ Կանանց բարաք էր՝ զուգարանների դուռը կիսաբաց, մի սենյակում 16 կին, տառականներն ու մոծակները վխտում էին, քնելու տեղն իրենից ներկայացնում էր մի երկաթ՝ վրան ոչ մի բան չկար՝ ոչ բարձ, ոչինչ։ Հետո ամուսինս պատմեց, որ տղամարդկանց բաժնում ծածկոցներ կային, որոնք ամբողջովին ոջիլների մեջ կորած էին, ոչ ոք չէր ծածկվում»,- պատմում է Գայանեն՝ մինչև այս պահը չհասկանալով, թե ինչու ինքն ու ամուսինն այդ բախտին արժանացան։
Գայանեն մեկնել էր հայկական անձնագրով, ամուսինը՝ վրացական (Վրաստանի քաղաքացիների համար Իսրայել մուտքն առանց արտոնագրի է)։ Իր մեկուսարանում ծանոթացել է տարբեր երկրների քաղաքացիների հետ՝ ռուսներ, ուկրաինացիներ, վրացիներ, ռումինացիներ և այլք։
«Պատերին ատամի մածուկով տարբեր լեզուներով արված գրություններ կային՝ անուններ, հասցեներ, հեռախոսահամարներ․․․ Երևի այն մարդիկ էին թողել, ովքեր մեզ պես այստեղ էին հայտնվել։ Անգամ մի գրություն կար՝ Փաշինյան ջան, փրկա մեզ»,- ասում է Գայանեն և դողացող ձայնով վերհիշում է, թե ինչպես «բանտապահներին» խնդրեց, որ գոնե իրեն հնարավորություն տան ամուսնու ծննդյան օրը շնորհավորել: 30 տարի համատեղ կյանքից հետո սա առաջին անգամն էր, երբ այդ օրը նրանք միասին չէին։ Նրանց թույլ են տալիս հանդիպել:
«Հեռվից տեսա, որ ամուսինս մասնաշենքից դուրս է գալիս․ հուզվեցի, սկսեցի վազել դեպի նա։ Բանտապահներն էլ հետևիցս վազեցին՝ ավտոմատներով ու ինձ բռնեցին»,- Գայանեի խոսքով՝ իրենց հանդիպումը տևել է 5 րոպե՝ սեղանի տարբեր կողմերում նստած նայել են իրար, անգամ գրկախառնվելն է արգելված եղել։
Գայանեն պատմում է, որ իրենց հետ վարվում էին ամենավտանգավոր հանցագործի նման։ Օրվա ընթացքում միայն 7 րոպե էին թույլ տալիս արև տեսնել (ծխողներին՝ 15), մնացած ժամանակը պիտի անցկացնեիր ընդհանուր խցում։ Նրանք, ովքեր բողոքում էին, աղմկում, տեղափոխվում էին նկուղային հարկում գտնվող խուց։ Այնտեղ ժամեր անցկացրած ռումինացի կինը պատմել էր, որ խցում անգամ օձ ու կարիճ կար։ Դա էր պատիժն անհնազանդության համար։ Ուտելիքը զզվելի էր՝ սառը ջուր, թեյ, օրվա ընթացքում մեկ անգամ բրինձ, հավի «կապտած» բդիկ, 1 հատ խնձոր:
«Ճաղավանդակի մոտ կանգնած դուրս էի նայում․մի կողմից երևում էին չորացած ծառեր, մյուսից՝ լվացքատունը։ Պայթյունի ձայներ էին լսվում․ սիրտս լցվեց, սկսեցի երգել «Շալոմ Իսրայել» երգը»,- Գայանեի երգը լսում է մի բանտապահ, գաղտնի սուրճ բերում նրան․ գաղտնի, որովհետև ամեն անկյունում տեսախցիկներ էին տեղադրված։ Երբ հաջորդ օրը Գայանեն հնարավորություն է գտնում բանտապահին հարցնելու, թե ինչու դա արեց, ի պատասխան լսում է, որ այստեղ գտնվող բոլորն անիծում են Իսրայելը, միակ մարդը, որ խաղաղություն ցանկացավ, նա էր։
59 ժամ անց նրանց հատուկ մեքենաներով տեղափոխում են օդանավակայան, անձնագրերը ստանում են միայն Հայաստանում․ մինչև հիմա այդպես էլ չգիտեն՝ իրենց «դեպորտ» արել են, թե ոչ, տվել են միայն 1 թուղթ, որում գրված է, թե իրենց մուտքը արգելվել է՝ անօրինական միգրացիան կանխելու նպատակով։ Եվս մեկ եբրայերեն թուղթ ստորագրել են Իսրայելում. ասել են, որ իրենց ազատության համար է, միայն հետո են իմացել, որ իրականում թղթում գրված էր, որ իրենք համաձայն են, թե եկել էին միգրացիայի նպատակով և այդ պատճառով են իրենց արտաքսում։
«Ախթամար» զբոսաշրջային ընկերության տնօրեն Վահան Հակոբյանը հիշում է մի դեպք, երբ քաղաքացին Իսրայել էր մեկնել բուժման նպատակով, բուժման համար ամբողջ գումարը նախապես փոխանցել էր, հասել տեղ, նրան թույլ չէին տվել երկիր մուտք գործել, արտաքսել էին։ Նրա խոսքով՝ արտաքսման դեպքեր ամենից հաճախ պատահում են հետխորհրդային, աֆրիկյան, ասիական որոշ երկրների քաղաքացիների հետ, որտեղ, օրինակ, Իսրայելից քիչ աշխատավարձ են ստանում, կենսամակարդակն ավելի ցածր է։ Այս առումով Հայաստանն ավելի շահեկան դիրքում է, որովհետև վիզային ռեժիմ կա, և հայերի հետ նման դեպքեր ավելի քիչ են պատահում, քան, օրինակ, վրացիների, ռուսների, ուկրաինացիների հետ։
ՀՀ արտգործնախարարության տեղեկացմամբ՝ նման խնդիրներ կարող են առաջանալ, քանի որ նույնիսկ մուտքի արտոնագրի առկայության դեպքում սահմանապահ ծառայությունն է վերջնական որոշում կայացնող մարմինը երկրի տարածք մուտքի թույլտվության հարցում: Արդյոք վերջին տարիներին արտգործանախարարությունը ՀՀ քաղաքացիներին Իսրայելից «դեպորտ» անելու վերաբերյալ ահազանգեր ստացել է, թե ոչ․ պաշտոնական հարցմանն ի պատասխան արտգործանախարությունից տեղեկացանք, որ նման դեպք եղել է 2018 թվականին, երբ հայաստանյան զբոսաշրջային գործակալություններից մեկը դիմել էր Իսրայելի ԱԳՆ՝ մի խումբ ՀՀ քաղաքացիների մուտքի արտոնագիր տրամադրելու համար: Սակայն Իսրայել ժամանելուց հետո խմբի որոշ անդամների մուտքը երկրի տարածք արգելվել էր:
«ՀՀ ԱԳՆ կողմից անմիջապես քայլեր են ձեռնարկվել Թել Ավիվի օդանավակայանի տրանզիտ գոտում գտնվող ՀՀ քաղաքացիներին սննդով և անհրաժեշտ աջակցությամբ ապահովելու ուղղությամբ՝ մինչև հաջորդ չվերթով Հայաստան վերադարձը կազմակերպելը»,- նշված էր պաշտոնական պատասխանում:
Իրենց երկիր ժամանող զբոսաշրջիկներին սահմանապահները բառիս բուն իմաստով հարցաքննում են։ Նախօրոք կանխատեսել, թե ինչ հարց կտան և ինչը կասկածի տեղիք կտա, չես կարող։
Արտգործանախարարության տեղեկացմամբ՝ Հայաստանի և Իսրայելի քաղաքացիների համար փոխադարձաբար մուտքի արտոնագրի դյուրացման հարցը երկկողմ օրակարգում է: Վահան Հակոբյանի կարծիքով՝ ՀՀ քաղաքացիների համար վիզային ռեժիմի վերացումը որոշակի ռիսկեր ունի։ Իսրայելում աշխատավարձը բավականին բարձր է, ինչպես Վահանն է ասում՝ «փոքրիկ ԱՄՆ է»։ Հիմա պատկերացրեք, որ վիզային ռեժիմի վերացումից հետո հենց հաջորդ չվերթով մի քանի քաղաքացի գայթակղություն ունենա գնալ և մնալ «փոքր ԱՄՆ-ում»։ Բավական է նման մի քանի դեպք, և Հայաստանը կհայտնվի «սև ցուցակում», առանց վիզայի Իսրայել հասած և օդանավակայանից «դեպորտ արվածների» թիվն էլ կարող է ավելանալ։
