Տպել
301 թվականից Հայաստանը Քրիստոնեությունն ընդունում է որպես պետական կրոն: Պատմիչների վկայությամբ` Տրդատ 3-րդի զորքերը հրով ու սրով հաստատում էին նոր կրոնը, անողոքաբար ոչնչացնում հեթանոսական տաճարները, աստվածների մարմարյա արձանները։ Հեթանոսական ամեն ինչ հրի էր մատնվում… Հեթանոսական մեհյանների տեղերում քրիստոնեական եկեղեցիներ էին կառուցում:
Գառնիի տաճարը անվնաս է մնացել Տրդատ 3-րդ թագավորի քրոջ` Խոսրովդուխտի շնորհիվ: Խոսրովդուխտը խնդրում է եղբորը չավիրել Գառնու տաճարը, քանի որ այն շատ կարևոր է իր համար։ Թագավորը ընդառաջում է քրոջ աղերսին և հրահանգում սահմանափակվել միայն հեթանոսական Աստծո պատկերները ոչնչացնելով:
Միհրի տաճարը վերակառուցվել է 5 անգամ
Անտիկ դարաշրջանին պատկանող Գառնու տաճարը կառուցվել է առաջին դարում։ Գրեթե 1500 տարի կանգուն մնալուց հետո ավերվել երկրաշարժից, ապա վերակառուցվել։ Այսպես` Գառնու տաճարը փլատակներից հառնել է 5 անգամ, իհարկե, փլուզման պատճառները եղել են տարբեր։
Տաճարի 24 սյուները խորհրդանշում են օրվա 24 ժամերը, իսկ տաճար տանող աստիճաններն այնքան խոշոր են և դժվար մագլցելի, որ վերև հասնելուց հետո դժվար է պատկերացնել, որ ընդամենը 9 աստիճան ես բարձրացել։ Աստիճանների բարձրությունը ևս պատահական չէ։ Նույնիսկ ամենաթիկնեղ և բարձրահասակ մարդը, բարձրանալով տաճար, ստիպված է խոնարհվել ամեն աստիճանի հետ։ Աստիճանների հանդիսավոր վերելքը պահանջում է դանդաղ, վեհապանծ ռիթմ. անհնար է վազել բարձր աստիճաններով ստիպված ես խոնարհվել ու խորհել։
Տաճարը նվիրված է եղել արևի աստված Միհրին։ Միհրը, իբրև լույսի, ճշմարտության խորհրդանիշ, հաճախ պատկերվել է ցլի (խավարի) դեմ մենամարտելիս։ Հայ արքաները, մասնավորապես Տրդատը, իրենց Աստված-հովանավորն էին համարում Միհրին, և բնական է այն ենթադրությունը, որ հզոր Հռոմի դեմ հաղթանակից ու նրա կողմից թագադրվելուց հետո, վերադառնալով հայրենիք, իր գահանիստ վայրում կառուցեց Գառնին, տաճար՝ նվիրված հենց իր հովանավոր-Աստված Միհրին։
Աստվածային մենաշնորհ
Հետաքրքրական է, որ աշխարհի ժողովուրդներից միայն հայերը դիցարանում ունեն հյուրընկալության և ընտանեկան օջախի պահապան աստվածություններ: Վանատուրը հին հայերի դիցարանում հյուրընկալության աստվածն է՝ պանդուխտների, օտար ճամփորդների հովանավորը, նրանց ապաստան ու օթևան տվողը: Հենց սրանով է բացատրվում հայերի տոնական սեղաններին անակնկալ հյուրերի համար միշտ մեկ սպասք ավելի դնելու սովորությունը: Դա տուրք է Վանատուր աստծուն, ինչպես նաև «հյուրն Աստծունն է» արտահայտությունը նույնպես ունի հեթանոսական արմատներ։
Նանեն ընտանիքի միասնականության աստվածուհին է։ Ի պատիվ Նանե դիցուհու այսօր էլ շատ ընտանիքներում տան ավագ կնոջը «նանի» կամ «նան» ենք կոչում:
2011 թվականի մայիսի 24-ին «Գառնի» պատմամշակութային արգելոց-թանգարանը արժանացել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ —ի 2011 թ. Մելինա Մերկուրի մշակութային լանդշաֆտի պահպանման և կառավարման բնագավառում միջազգային (ՅՈՒՆԵՍԿՕ-Հունաստան) հեղինակավոր մրցանակի:
