Տպել
«…Ես հայ թերթերը կարդում եմ՝ վրդովվելու, հայհոյելու համար… Տեսնել հայկական աղետն ու առողջ մնալ, անկարելի է… դաշնակցական թերթերը կարդում եմ, դաշնակցականներին եմ հայհոյում, կոմունիստական թերթերը կարդում՝ սրանց հայհոյում, իսկ ռամկավար-հնչակ թերթերը անպատիվ եմ համարում կարդալ…
Մարտիրոս Սարյանին. 28 սեպտեմբերի. 1924. Վենետիկ»
Սա հատված է Ավետիք Իսահակյանի նամակների նոր հրատարակված ժողովածուից: 267 նամակ, մեծ մասն անտիպ, որ ընդգրկում են Վարպետի կյանքի ավելի քան վեց տասնամյակ՝1895-ից 1957 թվականները:
Նամականին, որ հավաքագրել և կազմել էր գրականագետ Արփիկ Ավետիսյանը, պատրաստ էր տպագրության դեռևս 1991-ին:
«Անտիպ և չհավաքված նամակներ»,- այսպես էր նա անվանել ժողովածուն: Սակայն այն լույս չտեսավ: Արփիկ Ավետիսյանը հեռացավ կյանքից, իսկ անկախ Հայաստանի նորաստեղծ պետությունն անկարող գտնվեց հոգալու գրքի տպագրման ծախսերը: Ձեռագիրը վերադարձրեցին հարազատներին, որոնք էլ Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանի պահանջով հանձնեցին արխիվ, որտեղից էլ այն անհետացավ:
«Մայրիկս` ազգագրագետ Իոննա Ավագյանը փորձեց սևագրությունների հիման վրա ամբողջացնել տատիկիս բազմամյա աշխատանքը, սակայն չհասցրեց»,-ասում է Արփիկ Ավետիսյանի թոռնուհին՝ Լիլիթ Ավագյանը:
«Տատիկիս ու մայրիկիս անավարտ գործը ես փորձեցի հասցնել ավարտին: Հավաքեցի, ծանոթագրեցի, խմբագրեցի և հրատարակեցի գիրքը՝ ի կատար ածելով նրանց երազանքը»։
Տպագրությունն իրականացվել է շնորհիվ Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամի և ԵՊՀ հրատարակչության աջակցության:
«Հետևել նման մարդ-անհատի կյանքի ընթացքին՝ չափազանց հետաքրքիր էր,- ասում է Լիլիթ Ավագյանը: -Իսահակյանն ապրեց մեր երկրի ամենադրամատիկ ժամանակահատվածներից մեկում, և նրա թղթին հանձնած մտորումներն իր հայրենի երկրի այս պատմական ընթացքի և իրադարձությունների մասին, պետք է որպես փաստագրական նյութ հետաքրքրի նաև պատմաբաններին»:
Դեռևս Արփիկ Ավետիսյանի «Նամականու» համար առաջաբան ու կարծիք էին գրել գրականագետներ Հովհաննես Ղանալանյանն ու Սևակ Արզումանյանը, որոնք ներառվեցին այս գրքում:
«Կատարված է մեծ ու շնորհակալ գործ, և այն պետք է վարձատրել ըստ արժանվույն»,- գրել էր Սևակ Արզումանյանը. «…Իսահակյանի նամակները խոստովանություններ են: Տառապող ու սիրող մեծ հոգու խոստովանություններ։ Հաճախ Իսահակյանի կենսագրությունը հենց այնպես, թեթև հետևողներն անխռով ու հանգիստ վայելքներ, արտասահմանյան ճամփորդությունների հովվերգական բերկրություն են տեսել: Նամակները պարզում են հակառակը. Նույնիսկ չքնաղ Վենետիկն ու շռայլ Փարիզը չեն կարողացել վանել նրա հոգու մռայլը…»:
