Տպել
Հայաստանի և Ադրբեջանի հակամարտությունն ավելի լայն կոնտեքստ ունի, քան Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը։ Տավուշի ուղղությամբ հայ-ադրբեջանական սահմանին առաջացած ներկայիս սրացումը դրա վառ ապացույցն է։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց Մոսկվայի Միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտի (ՄՀՊԻ) առաջատար գիտաշխատող, ռուս քաղաքագետ Սերգեյ Մարկեդոնովը։
Հիշեցնենք, որ հուլիսի 12-ին, ժամը 12:30-ի սահմաններում, Ադրբեջանի զինված ուժերի զինծառայողները ՈւԱԶ մակնիշի ավտոմեքենայով Տավուշի ուղղությամբ ՀՀ պետական սահմանը խախտելու փորձեր են կատարել: Հայկական կողմի նախազգուշացումից հետո Ադրբեջանի զինծառայողները, թողնելով ավտոմեքենան, վերադարձել են իրենց դիրքեր:
Ժամը 13:45-ին Ադրբեջանի զինված ուժերի զինծառայողները կրկնել են հայկական զինված ուժերի սահմանային դիրքը գրավելու փորձը` կիրառելով հրետանային կրակ, սակայն ճնշվել են հայկական կողմից և, կորուստներ տալով, հետ շպրտվել: Ավելի ուշ հայտնի դարձավ, որ ադրբեջանական կողմը վերսկսել է հրետակոծությունը Տավուշի դիրքերի ուղղությամբ:
Միջազգային կազմակերպություններն ու միջնորդ երկրներն արդեն հանդես են եկել խաղաղության կոչերով։ Ներկա պահին պաշտոնապես հայտնի է Ադրբեջանի կողմից 11 զոհվածի, իսկ Հայաստանի կողմից` 4 զոհված և 5 վիրավորի մասին։
Մարկեդոնովի խոսքով` Լեռնային Ղարաբաղը հակամարտության կենտրոնն է, սակայն այդ տարածքի համար մղվող պայքարն հակազդեցության միակ թիրախը չէ։
«Հակամարտությունը զարգանում է նաև հայ-ադրբեջանական պետական սահմանի երկայնքով` Ղարաբաղի շփման գծից դուրս։ Այդ ուղղությանն ավանդաբար ավելի քիչ ուշադրություն է դարձվում։ Սակայն հակամարտության «սահմանային հանգույցը» ավելի բարդ ու վտանգավոր է, քան բուն ղարաբաղյանը։ Երկրների միջև սահմանը սահմանազատված չէ։ Նման իրավիճակում նույնիսկ բարեկամական Ադրբեջանի և Վրաստանի միջև են տհաճ միջադեպեր առաջանում, ինչի մասին վկայում է Դավիթ Գարեջի վանական համալիրի շուրջ ծավալվող երկար տարիների պատմությունը»,- նկատեց Մարկեդոնովը։
Նրա խոսքով` սահմանազատում չունենալու և երկար տարիների հակամարտության պայմաններում պայքար է մղվում «դատարկ» տարածքների համար, որոնք կողմերից յուրաքանչյուրն իրենն է համարում` բոլոր բխող հետևանքներով։
Փորձագետը մտավախություն ունի, որ իրավիճակը կարող է սրվել երրորդ ուժերի ներգրավմամբ։
«Մի բան է հակամարտությունը Ղարաբաղում, որը դիտարկվում է որպես տարածքային, մեկ այլ բան` բաց միջպետական ռազմական հակամարտությունը, մանավանդ, որ Հայաստանը ՀԱՊԿ անդամ է, իսկ Ադրբեջանը Թուրքիայի հետ հատուկ հարաբերություններ ունի»,- ասաց քաղաքագետը։
Նա նաև ուշադրություն հրավիրեց այն հանգամանքին, որ սահմանային հակամարտությունները Ղարաբաղյան կարգավորման Մադրիդյան թարմացված սկզբունքների մեջ չեն մտնում։ Այնտեղ դրանց լուծման մեխանիզմները չկան։ Սակայն բանակցությունների ընթացքի վրա միջադեպերի ազդեցությունը մեծ է, դրանք «ավելացված արժեքի» դեր ունեն խաղաղ գործընթացի երկարաձգման վրա։ Իսկ սահմանամերձ բախումները նվազեցնելու և դրանք կանխելու հստակ ծրագրեր չկան։
Մարկեդոնովը նաև կարծում է, որ պետք չէ գերագնահատել կորոնավիրուսի ազդեցությունը հակամարտության դինամիկայի վրա։ Ըստ նրա՝ համավարակի ազդեցությունը բարձր է, սակայն հակամարտությունը եղել է մինչև վարակը և կպահպանվի համավարակից հետո։
Որպես Հայաստանի ռազմաքաղաքական դաշնակից և ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահ Ռուսաստանը, Մարկեդոնովի խոսքով, «սահմանային» ուղղությամբ ավելի շատ ռեսուրսներ և հնարավորություններ ունի հակամարտող կողմերի վրա ազդելու համար, քան անմիջապես արցախյան ուղղությամբ, որտեղ նրա ջանքերը լրացվում են ԵԱՀԿ ՄԽ այլ համանախագահների՝ ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի գործողություններով։ Իսկ նրանք հիմա «Ղարաբաղի մասին մտահոգվելու ժամանակ չունեն»։
Մեր զրուցակիցը կարծում է, որ Մոսկվայի համար էսկալացիայի վտանգն ավելի մեծ է։ Այդ պատճառով պետք է գործի արդյունավետ և հստակ։
«Միֆ է, թե հակամարտությունը ձեռնտու է Ռուսաստանին։ Մեզ ձեռնտու է այն կարգավորելը, հարցն այն է, թե ինչպես դա իրագործել։ Սակայն մինչ այդ դեռ երկար ճանապարհ կա, այժմ ծայրահեղ կարևոր է կանխել սահմանային միջադեպերը»,- ընդգծեց նա։
Նշենք, որ Կրեմլն արդեն իր մտահոգությունը հայտնել է Տավուշում տիրող իրավիճակի վերաբերյալ։ Ինչպես հայտարարել է ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը, Մոսկվան երկու կողմերին զսպվածության և հրադադարի ռեժիմի շրջանակում պայմանավորվածությունները կատարելու կոչ է անում։ Նրա խոսքով` Ռուսաստանը տարբեր մակարդակներում հայտարարել է, որ պատրաստ է կարգավորման հարցում միջնորդական ջանքեր ցուցաբերել` լինելով ՄԽ համանախագահ։
