Տպել
nyut.am-ի հյուրն է «Տեսիլքներ և մարգարեություններ ի հայս» գրքի հեղինակ Աշոտ Հունանյանը
– Պարոն Հունանյան, Ձեր վերջին` «Տեսիլքներ և մարգարեություններ ի հայս» շատ արժեքավոր գրքից հետո շարունակո՞ւմ եք ուսումնասիրություններ կատարել այս դաշտում: Ի՞նչ ծրագիր ունեք:
– Ուզում եմ նոր գիրք կազմել ու հրապարակել: Պետք է ներկայացվեն մեր ժողովրդի` մեր նախնիներից դարերով եկած մեղքերը: Կարելի է ասել` մեզ ժառանգված մեղքերն ու դրանց հետևանքները:
Բավականին շատ նյութեր էին հավաքված: Սակայն դրանք մի կողմ դրեցի, մինչև կգար իրենց ժամանակը: Մտածում էի առավել կարևոր է լրամշակել ու վերահրատարակել `«Տեսիլքներ ու վկայություններ ի հայս» աշխատությունը: Եվ այդպես էլ արեցի:
Իսկ հիմա արդեն մտածում եմ, որ եկել է ժամանակը և պետք է այդ գործը նախաձեռնել:
– Իսկ որտեղի՞ց այդ նյութերը, ինչպե՞ս եք հայթայթել:
– Մեր գրավոր աղբյուրներից: Ինչ–որ պահպանված ունենք` գրադարաններից, Մատենադարանի ձեռագրերից: Մի խոսքով` գրական մեր ժառանգությունից:
– Այդ աղբյուրներում եղած նյութի մեջ առկա՞ է, պահպանվա՞ծ է այն գիտակցությունը, որ դրանք մեղքեր են, և դրանց հետևանքներով են արհավիրքներ եղել:
– Մեծամասամբ կա այդ գիտակցությունը: Մեր պատմիչները այդ տեսանկյունից էլ իրենց պատմությունները գրանցել են: Ավելի հաճախ հենց այդ տրամաբանությամբ էլ անդրադառնում են երևույթներին ու իրադարձություններին: Գնահատում են, որ մեզ պատուհասած թե բնական աղետները, թե այն ծանր կացությունները, որոնց մեջ հայտնվում ենք աշխարհաքաղաքական հետևանքներով, մեր հոգևոր մեղքերի հետևանքներով են:
Անգամ հենց իրենք` մարգարեներն ու սուրբ հայրերն են այդպես գնահատում, ասում են, որ այս–այս փորձանքները, որ եկան մեզ վրա, հետևյալ մեղքերի հետևանք են:
– Եթե անդրադառնանք մեր օրերին, ինչպե՞ս եք գնահատում այսօրվա մեր հոգևոր վիճակը:
– Մենք շատ վատ վիճակում ենք: Մեր կուտակած մեղքերն են, որ մեզ հասցրել են այս վիճակին: Ես շատ չնչին տեղ եմ հատկացնում օտար այն ուժերին` քաղաքական լինեն, պետական լինեն, թե լինեն աշխարհաքաղաքական, որոնց համարում ենք պատասխանատու մեր այս իրավիճակի համար:
Մենք չենք նայում մեր ներսը, չենք ուզում հասկանալ, թե ինչո՞ւ ենք տարիներ, տասնամյակներ, դարեր շարունակ ընկել տեղապտույտի մեջ, անվերջ ճգնաժամերի կամ, այսպես ասած, անցումային շրջանների մեջ, որը մեր ճտքից կախած քարշ ենք տալիս հետներս ու չենք ուզում դրանցից ազատվել:
Չէ՞ որ լավագույն օրինակներ կան Աստվածաշունչ մատյանի մեջ: Շատ պարզ ասվում է, որ հենց հրեաներին, որ Աստծու ընտրյալ ազգն էին, ինչպես Աստված քանի–քանի անգամ պատիժների ենթարկեց: Թույլ տվեց, որ ավերվի նրանց երկիրը, ժողովուրդը գերության մատնվի: Եվ այս ամենը` նրանց մեղքերի պատճառով:
Եվ երբ նույն այդ ազգը հենց գերության մեջ, հայրենիքից հեռու, գիտակցում ու հասկանում է, թե իր հետ ինչո՞ւ նման բաներ պատահեցին, ապաշխարեց: Ընդ որում՝ ազգովի նրանք ապաշխարեցին: Եվ Աստված փոխեց վիճակը, շտկեց կացությունը: Այն բոլոր կորուստները, որ ունեցել էին, վերականգնվեցին:
Քաղաքները կառուցվում են, պետությունը ձևավորվում է, կրկին պատմության մեջ կարևոր տեղ են զբաղեցնում որպես երկիր, պետական միավոր:
Մեզ հետ էլ է նույնը տեղի ունենում: Պարզապես մենք դա չենք հասկանում: Անվերջ հույսներս կապում ենք տարբեր օտար կամ էլ արյունակից ուժերի հետ, թե սրանք մեզ կփրկեն, այս ուժը մեզ կօգնի, այս պետությունը, այս կազմակերպությունը, այս անհատը…
Կամ` այս մեկը մեզ դավաճանեց, այն մեկը մեր նկատմամբ դավադիր ծրագիր է իրականացնում…
Բայց եթե ազգադավ ծրագիր են իրականացնում, չէ՞ որ դրանից առաջ Աստված տեսնում է այդ: Եվ գիտի, թե ով ինչի է ընդունակ: Ու թույլ է տալիս, որ դա անեն:
Ինչո՞ւ է թույլ տալիս` սրա՛ ուղղությամբ պետք է մտածենք: Ուրեմն մենք արժանի ենք դրան:
– Հենց գիտակցությունը եղավ, դրանից հետո իրավիճակում բեկում մտնո՞ւմ է:
– Գիտակցությունը պետք է լինի: Որին պետք է հետևի գործողությունը: Իսկ ի՞նչ է գործողությունը. Աստված ասում է` ձեր մեղքերից հրաժարվեք:
Այնքան լավ դեպք է ներկայացված Աստվածաշնչում հրեաների վերաբերյալ: Թե ինչպես հրեա ազգը հավաքվում է, բոլորով միասին իրենց պապերի ու իրենց սեփական մեղքերից հրաժարում են անում: Ապաշխարության կարգ են իրականացնում:
Մենք էլ պետք է հասկանանք ու ընդունենք, որ սա՛ է մեր ճանապարհը` դեմքով թեքվենք դեպի Աստված:
– Իսկ 1915–ի ցեղասպանությունը նման գիտակցության ինչ–որ սերմեր չմտցրե՞ց մեր մեջ:
– Ինձ թվում է, որ մեր գիտակցությունը դեռևս խորությամբ չի ըմբռնել, թե ինչո՞ւ դա տեղի ունեցավ: Ի՞նչն էր դրա պատճառը: Մտածեցինք անգլիացին մեզ չէր սիրում, հրեան չէր սիրում, ամերիկացին չէր սիրում, թուրքը, ռուսը… Բոլորը չէին սիրում ու դրա պատճառով ընկանք նման պատուհասի մեջ:
Բա, հարցնեմ` մե՞նք ինչ էինք անում: Մեր ազգի մեջ ամեն ինչ իդեալակա՞ն էր, կատարյա՞լ էր, ու, որպես անմեղ գառնուկներ, սրի քաշվեցինք, հա՞:
– Մենք այդքան ուժե՞ղ ենք, որ կարողանանք ճշմարտության աչքերին նայել:
– Աստծո՛վ, Տիրոջո՛վ: Ասում է` եթե Աստված մեզ հետ է, ո՞վ կարող է մեր դեմ ելնել:
Մի պարզ բան ասեմ` անցած տարվա ապրիլյան պատերազմը երբ սկսվեց, եկեղեցու կոչով ժողովուրդը հավաքվեց Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցում ու աղոթք էր անում: Ընդ որում, հավաքվածների մեծամասնությունը երիտասարդներ էին:
Այդ աղոթքի շնորհիվ էր, որ մենք շատ ավելի ծանր իրավիճակում չհայտնվեցինք: Եվ ինչ–որ ձևով արագորեն ավարտվեցին այդ իրադարձությունները:
Եվ եթե դուք հետաքրքրվեք, կտեսնեք, որ այդ կռվող մատղաշ տղաների մեծամասնությունն իրենք են խոստովանում, որ Աստծու զորությունն էր, որ իրենց պահեց, ու դիմագրավեցին այդ ամբողջին:
Ցավոք, մեր ժողովուրդը խորապես չի կարողանում դեռևս այդ գիտակցությունը յուրացնել:
Գոհար Սարդարյան
