Տպել
Ուղեղի վերծանումը, էներգիայի պահպանումը և այլ խնդիրներ, որոնք չեն կարող լուծվել առանց նոր գյուտերի:
- Ածխածնի երկօքսիդ մթնոլորտում
Ջերմոցային էֆեկտը վերացնելու համար մարդկությանը բավարար չէ միայն նվազեցնել վնասակար արտանետումները: Անհրաժեշտ է նաև ինչ-որ կերպ ազատվել գազից, որն արդեն մթնոլորտում է գտնվում: Օրինակ՝ ածխածնի միացման միջոցով ածխաթթու գազն օրգանական նյութերի վերածելու գործընթացը:
Այս խնդրի լուծման համար չափազանց շատ ռեսուրսներ են անհրաժեշտ: Այնուամենայնիվ, գիտնականներն արդեն փորձում են տարբեր եղանակներ` ածխածինն օգտակար արտադրանքի վերածելու համար: Այսպիսով, նիկելից և ֆոսֆորից ստեղծված կատալիզատորների օգնությամբ հետազոտողներն ածխաթթու գազը վերածում են տարբեր պոլիմերային նյութերի: Մի քանի համալսարաններ աշխատում են CO2-ը սինթետիկ վառելիքի վերափոխման ուղղությամբ: Օգտագործելով հատուկ ջրիմուռներ, ածխածինը վերածվում է ածխածնի մանրաթելի:
- Էներգիայի պահպանում
Մարդիկ սովորում են վերականգնվող աղբյուրներից ավելի շատ էներգիա ստանալ: Քամու գեներատորներն ու արևային պանելները դառնում են ավելի էժան, բայց դրանք ունեն լուրջ խնդիր՝ երբ արևը մայր է մտնում, կամ քամին դադարում է, դրանք չեն աշխատում:
Սա է պատճառներից մեկը, որ մարդկությունը դեռևս չի կարող հրաժարվել ավելի կայուն աղբյուրներից` ածուխից և բնական գազից: Պետք է գտնել միջոց՝ մեծ մասշտաբով էներգիա պահելու համար: Այնքան, որ հնարավոր լինի, օրինակ, ամբողջ գիշեր ապահովել մեգապոլիսին: Ժամանակակից մարտկոցները դրա համար շատ հարմար չեն, համենայն դեպս, բարձր գնի պատճառով:
Բարեբախտաբար, ամբողջ աշխարհի գիտնականներն ու ընկերություններն աշխատում են այս խնդրի շուրջ: Խոստումնալից զարգացումների թվում են, օրինակ, պինդ լիթիումի մարտկոցները, որոնք հիմնված են հեղուկ կամ գել էլեկտրոլիտների և ալյումինի վրա հիմնված մարտկոցների վրա: Այս գյուտերի առավելությունն այն է, որ դրանք թույլ են տալիս ավելի շատ էներգիա պահել, բայց չայրվել՝ ի տարբերություն լիթիում-իոնային մարտկոցների:
- Գրիպ
Համաճարակային գրիպը հազվադեպ է, բայց դա շատ վտանգավոր է: 1918-ին H1N1 վիրուսի պատճառով մահացավ ավելի քան 50 միլիոն մարդ, այնուհետև՝ 1957-ին և 1968-ին, շուրջ մեկ միլիոն մարդ, իսկ 2009-ին՝ շուրջ 500 հազար մարդ:
Վիրուսն անընդհատ փոխվում է, և հին պատվաստանյութերը դադարում են աշխատել: Հետևաբար՝ գիտնականների և գյուտարարների կարևոր խնդիրներից մեկը համընդհանուր պատվաստանյութ ստեղծելն է, որը պաշտպանելու է վիրուսի և աղետալի համաճարակների պակաս վտանգավոր տարբերակներից: Դրա համար արդեն աշխատանքներ են տարվում. գիտնականները միանգամից մի քանի պատվաստանյութեր են փորձարկում: Մեկը հիմնված է ֆերմիտինի վրա. սպիտակուց, որը կարող է հավաքվել նանոմասնիկների մեջ: Մյուսը ներառում է հեմատագլուտինինի չորս տեսակ (գրիպի վիրուսի բաղադրիչներից մեկը), որոնք նախատեսված են մարմնի իմունային ռեակցիան խթանելու համար:
- Դեմենցիա
85-ից բարձր մարդկանց մոտ մեկ երրորդը տառապում է դեմենցիայով: Ժամանակի ընթացքում կյանքի տևողությունը դառնում է ավելի երկար, և ավելանում է հիվանդությունից տուժած մարդկանց թիվը: Այս պարագայում դեռևս հորինված չէ այս հիվանդության դեմ պայքարի ոչ մի արդյունավետ միջոց:
Նյարդաբիոլոգիայի, նյարդաբանության և գենետիկայի զարգացումն օգնում է մեզ ավելի լավ հասկանալ, թե ինչն է առաջացնում Ալցհեյմերի հիվանդություն և դեմենցիայի այլ ձևեր: Միգուցե ուղեղի ուսումնասիրության համար ավելի առաջադեմ սարքերի և տեխնոլոգիաների գալուստով գիտնականները կկարողանան գտնել հիվանդության դանդաղեցման կամ կանխարգելման միջոց:
Տեխնոլոգիան այժմ օգնում է կյանքը հեշտացնել հիշողության խնդիրներ ունեցող մարդկանց համար: Օրինակ ՝ «How Do I?» հավելվածը: Կարճ տեսանյութերի օգնությամբ այն հիշեցնում է, թե ինչպես կատարել ամենօրյա խնդիրները, օրինակ, թեյնիկը միացնել, կամ լվանալ ամանները:
Մեծ Բրիտանիայում գիտնականներն աշխատում են խելացի սարքերից համակարգերի վրա, որոնք կարող են ինքնաբերաբար վերահսկել դեմենցիա ունեցող հիվանդների կարգավիճակը և ահազանգել հարազատներին, եթե մարդը վտանգի տակ է:
- Օվկիանոսի աղտոտում
Օվկիանոսները լցված են միլիարդավոր կտորներով պլաստիկով` միկրոկլաստիկա: Դրանք հայտնվում են, երբ այդ նյութից ստեղծված իրերը ջրի մեջ են ընկնում և ժամանակի ընթացքում մասնատվում են: Միկրոկլաստիկները շատ վտանգավոր են ծովային բնակիչների, թռչունների և մարդկանց համար, դրանք թունավորում են ջուրը և այն ամենը, ինչ մենք ստանում ենք դրանից: Այսպիսով, 2018-ին Ինդոնեզիայում հայտնաբերվեց սատկած կետ, որի ստամոքսում կար 6 կգ պլաստիկ: Ուսումնասիրությունները նաև ցույց են տալիս, որ ծովային թռչունների 90%-ն իր կյանքի ընթացքում սպառում է որոշակի քանակությամբ պլաստիկ:
Երկրի վրա ապրել շարունակելու համար պետք է մաքրել Օվկիանոսը: Ներկայիս տեխնոլոգիաներով դա կարող է հարյուրավոր տարիներ տևել, բայց ապագայում անպայման կլինեն հսկայական մասշտաբով վնասակար նյութերը վերամշակելու հնարավորություններ: Արդեն այժմ համակարգերը փորձարկվում են հսկայական ինքնավար ցանցերի տեսքով, որոնք թույլ են տալիս հավաքել պլաստիկ համեմատաբար ցածր գնով:
- Ոչ վտանգավոր անօդաչու մեքենաներ
Տասնյակ ընկերություններ մշակում են անօդաչու սարքեր՝ Ford, Waymo, Audi, Google, Yandex: Մեքենաներն անցնում են փողոցներով, վերապատրաստվում և փորձարկվում են, բայց դրանք դեռևս բավարար չափով զարգացած չեն, որպեսզի դրվեն արտադրության մեջ: Արհեստական ինտելեկտը պայքարում է՝ հաղթահարելու երթևեկի դժվար իրավիճակները, խցանումները և թույլ տեսանելիությունը:
Սակայն ժամանակի ընթացքում անօդաչուներն անպայման կդառնան անվտանգ և կվերափոխեն ժամանակակից քաղաքը: Կհայտնվեն ինքնավար տաքսիներ, որոնց շնորհիվ մարդիկ ավելի քիչ կօգտվեն մասնավոր մեքենաներից: Կայանատեղիների և ճանապարհատրանսպորտային պատահարների քանակը կնվազի, իսկ խցանումներն ավելի քիչ կլինեն:
Տարբեր ապրանքանիշերի ինժեներներ աշխատում են անօդաչու սարքերի պահվածքը բարելավելու ուղղությամբ: Դրան հասնելու ճանապարհներից մեկը V2X արձանագրությունների մշակումն է, որի շնորհիվ մեքենաները կարող են միմյանց տեղեկացնել իրենց գտնվելու վայրի մասին, ինչպես նաև տվյալներ փոխանակել լուսացույցների, խոչընդոտների, դարպասների և նույնիսկ շենքերի հետ:
- Երկրաշարժերի անկանխատեսելիությունը
Մարդկությունը սովորել է կանխատեսել փոթորիկները և եղանակային այլ աղետները դրանց տեղի ունենալուց մի քանի օր կամ նույնիսկ ամիսներ առաջ: Դժբախտաբար, նույնը չի կարելի ասել երկրաշարժերի համար: Ամեն տարի հազարավոր մարդիկ մահանում են, վիրավորվում կամ կորցնում են իրենց ունեցվածքը ցնցումների և դրան հաջորդած ցունամիի հետևանքով:
Երկրի կեղևը սկանավորող սարքերի զարգացումը և ստացված տվյալների մշակման ծրագրերը կօգնեն նախապես տեղեկացնել այդ աղետների մասին: Ծրագրավորողներն ու հետազոտողներն արդեն աշխատում են նեյրոնային ցանցերի վրա, որոնք տեսականորեն կարող են կանխատեսել երկրաշարժերի առաջացումը: Օրինակ, ինդոնեզացի գիտնականները ստեղծել են նեյրոնային ցանց, որը կարող է կանխատեսել երկրաշարժերից հետո կրկնվող ցնցումների առաջացումը: Մինչ այժմ այն լավագույնս կարողանում է կանխատեսել վեց բալ ուժգնության ցնցումներ:
- Ուղեղի վերծանում
Չնայած բժշկության, կենսաբանության և անատոմիայի հարյուրամյակների զարգացմանը, մենք դեռ շատ քիչ բան գիտենք այն մասին, թե ինչպես է աշխատում մարդու ուղեղը: Մեր ամբողջ մտածողությունը, շարժիչային գործունեությունը, հիշողությունը և հմտությունները ձայնագրվում են նեյրոնների մեջ` օգտագործելով հատուկ կոդ: Այս կոդի վերծանումը ոչ միայն ճշգրիտ կբացատրի, թե ինչպես ենք մենք մտածում, այլ նաև թույլ կտա մեզ ավելի արդյունավետորեն բուժել հոգեկան խանգարումներն ու նյարդաբանական հիվանդությունները:
Այս ոլորտում արդեն իսկ խոստումնալից զարգացումներ կան: Օրինակ՝ հետազոտողներն արդեն սովորել են ճանաչել խոսքն ուղեղի ազդանշաններով: Իսկ Իլոն Մասկի Neuralink ընկերությունն աշխատում է անլար չիպերի համակարգի վրա, որն ուղեղի մեջ կտեղադրվի և թույլ կտա ձեզ վերահսկել տեխնոլոգիան մտքի ուժով:
Սիրարփի Աղաբաբյան
