Տպել
ՀՀ ՊԵԿ–ի ղեկավարի պաշտոնից Դավիթ Անանյանի հրաժարականը շատերի համար անսպասելի էր։ «Գլխավոր հարկային ծառայողը» որևէ պարզաբանում չի տվել, իսկ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, որը երբեք չի հապաղում արտահայտվելիս, նման կարևոր հարցին դեռ չի արձագանքել։
Անանյանի հետ միշտ հնարավոր է եղել երկխոսություն վարել, նա ունակ է լսել ուրիշի կարծիքը, նույնիսկ եթե համաձայն չէ նրա հետ։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց «Հարկ վճարողների պաշտպանություն» ՀԿ նախագահ, տնտեսագետ Փայլակ Թադևոսյանը։ Անանյանի հետ նա մշտապես հարցեր է քննարկելիս եղել, քանի որ ՊԵԿ–ին առընթեր հանրային խորհրդի անդամ է։
«Մեր քննարկումները ձևական չեն եղել։ Երբ ես որևէ հարց եմ առաջ քաշել, նույնիսկ անհարմար, կամ կապված բիզնեսի և հարկայինի աշխատանքի հետ, նրա հետ միշտ հնարավոր է եղել քննարկել այդ ամենն ըստ էության», – հավելեց նա։
Ինչ վերաբերում է նրա հեռանալու հավանական պատճառներին, ապա շատերը դրանք տեսնում են, սակայն էթիկայից ելնելով` նախընտրում են ոչինչ չասել։ Ասում են` թող նախ խոսի ինքը` Անանյանը։
Նրա հետ շփված մարդիկ նշում են, որ եթե հրաժարականի պատճառը վերջերս տեղի ունեցած «ծխախոտային սկանդալն» է, ապա նա իսկապես կարող էր դրա համար հեռանալ։ Անանյանը սկզբունքային մարդ է, ասեկոսեներ իր մեջքի հետևից չի հանդուրժի։ Հավանաբար նա պարզապես չի ցանկացել, որ այդ լուրերը որևէ կերպ կապեն իր անվան հետ (քանի որ որպես ՊԵԿ–ի ղեկավար, նա համակարգում էր և՛ հարկայինը, և՛ մաքսայինը)։
Այսպես են ասում ոչ միայն նոր իշխանության կողմնակիցները։ Ընդհանրապես Հայաստանում տնտեսագետներն ու ֆինանսիստները միմյանց գնահատում են ոչ թե որպես «հներ» կամ «նորեր», այլ որպես մասնագետներ։ Իրենց համար, օրինակ, Վարդան Արամյանը կամ Վաչե Գաբրիելյանը նախևառաջ բարձրակարգ մասնագետներ են և հետո միայն անցած իշխանությունների օրոք աշխատած նախարարներ (առավել ևս, որ այն ժամանակվա իշխանությունների քաղաքական «բարիկադներում» իրենք երբեք էլ չեն եղել)։
Նույնը Դավիթ Անանյանի հետ է։ Նրա դեպքում «նախկինների» և «ներկաների» բաժանումը նույնպես պայմանական է` այդ թվում նաև այն պատճառով, որ նախկին իշխանությունների օրոք նա ֆինանսների փոխնախարար էր։ Այստեղ նրան «բերել էր» նույն Վարդան Արամյանը։ Երբ Կարեն Կարապետյանի (ՀՀ նախկին վարչապետ) օրոք նա գլխավորեց Ֆինանսների նախարարությունը, անմիջապես Անանյանին բերեց իր տեղակալ նշանակեց։ Անձնական զրույցներում Արամյանն այդ փաստը մեծ հաջողություն էր անվանում` համոզել և պետական ծառայության բերել պրոֆեսիոնալի, որը մասնավոր ընկերությունում մի քանի անգամ ավել էր վաստակում (նույնիսկ պարգևավճարները հաշվի առնելով, որոնք նրան սկսեցին վճարել պետական հատվածում)։
Կարեն Կարապետյանի օրոք Անանյանը պատասխանատու էր հարկային օրենսդրության մշակման համար, իսկ Փաշինյանի կառավարության օրոք ՊԵԿ–ում հուսալի թիկունք ստեղծեց նոր իշխանությունների համար։ Վարչապետը բազմիցս ասել է (և ոչ անհիմն), որ նոր իշխանությունը կատարում է կենսաթոշակառուներին և բժիշկներին, զինծառայողներին և փրկարարներին ուղղված խոստումները։ Սակայն աշխատավարձերն ու կենսաթոշակները բարձրացնելու համար միայն քաղաքական կամքը բավարար չէ։
Երբ 2019 թվականին առաջին անգամ հնչեց, որ բյուջեի եկամուտները միանգամից 25%–ով աճել են, քչերը դրան ուշադրություն դարձրին։ Իսկ դա նշանակում էր, որ հարկային տեսուչները ստվերից դուրս են բերել այնպիսի «տուզերի», ինչպիսիք են Սամվել Ալեքսանյանն իր «Երևան սիթի» սուպերմարկետների ցանցով և Գագիկ Ծառուկյանը` իրեն պատկանող գազալցակայաններով։ Եթե հարկային ծառայությունը գոնե փոքր ինչ սխալվեր նրանց պարտավորությունների հաշվարկներում, եթե նրանց ավել գեթ մեկ հազար դոլար վերագրեր, նրանց փորձառու (և բարձր վարձատրվող) իրավաբաններն ու մենեջերները հայցեր կներկայացնեին դատարաններ, իսկ նախկին իշխանությունները կխոսեին անցանկալի գործարարների «հարկային տեռորի» մասին։
Ո՛չ մեկը, ո՛չ մյուսը տեղի չեն ունեցել։ Հարկայինի աշխատանքը, ինչպես լավ բժիշկի աշխատանքը, պարզապես չնկատեցին։ Եվ երբ սկսեցին աճել աշխատավարձերը և կենսաթոշակները, ոչ ոք չհիշեց` որտեղից և ինչպես այդ ամենի համար գումար գտնվեց։
Ճիշտ նույն կերպ` առանց բարձրագոչ հայտարարությունների, ՊԵԿ–ը սկսեց նոր հարկեր գանձել առցանց տոտալիզատորներից և խաղատներից։ Նախկինում նրանք ֆիքսված տուրք էին վճարում։ Եվ կարևոր չէ, որ իրենց շրջանառությունը մշտապես աճում էր և գնալով ավելի շատ մարդիկ էին սկսում խաղադրույքներ կատարել` նրանք գրեթե նույն հարկն էին վճարում։
Եվ ահա 2020 թվականից Փաշինյանի կառավարությունը սկսեց խաղատներից եկամտահարկ գանձել։ Պարզ ասած` որքան խաղատներում մարդիկ ավելի շատ գումարներ թողնեն, այնքան նրանք շատ հարկ պետք է վճարեն։ Հեշտ է ասելը, իսկ ինչպե՞ս ստուգել, թե որքան խաղադրույք է ընդունել առցանց խաղատունը, առավել ևս, եթե նրա սերվերներն արտերկրում են գտնվում։
Այդ հարցին Անանյանն իր «ֆիրմային» ժպիտով պատասխանեց. «Ձեր թույլտվությամբ` չեմ բացահայտի մեր գործողությունների ամբողջ համակարգը։ Բայց մի անհանգստացեք, կտեսնենք։ Այն էլ ինչպես կտեսնենք»։
Եվ նա գիտեր` ինչ էր ասում։ 2020 թվականի առաջին կիսամյակում ոլորտի խոշոր հարկատու «Դիջիթեյն» ընկերությունը (TotoGaming տոտալիզատորի կառավարիչ) կրկնակի շատ է հարկ վճարել, քան 2019 թվականի նույն եռամսյակի ընթացքում, իսկ «Վիվարո բեթինգ» ու «Վիվարո գրուպ» ընկերությունները (մեկ այլ խոշոր խաղային հոլդինգի կառավարողներ)` մեկ երրորդով ավել։ Եվ եթե այսօր ճգնաժամից տուժածներին չեն ասում «դիմացե՛ք, ամեն ինչ լավ կլինի» (ինչպես դա անում էին իշխանությունները 2008-2009 թվականներին), այլ թող որ փոքր, բայց օգնություն են տրամադրում, դա ինչպես կառավարության ձեռքբերումն է ընդհանրապես, այնպես էլ ՊԵԿ–ինը` մասնավորապես։
Անկախ նրանից` ծխախոտի մաքսանենգություն եղել է, թե ոչ, Անանյանի իրավահաջորդը ոչ միայն պետք է պարզի դա, այլև նույնքան հստակ բյուջե գումար բերի։ Այսօր, վիրուսի պայմաններում, սա անհրաժեշտ է` ինչպես երբեք։
