Տպել
Մեծ հայրենականի մարտերին մասնակցած զինվոր Վազրիկ Կորկոտյանն ու լենինգրադյան բլոկադայից փրկված Վարվառա Վասիլևան գտել են միմյանց Երևանում ու միասին ավելի քան կես դար ապրել:
Տոնական առավոտ էր։ Քնքուշ լույսն անցնում էր սենյակների միջով։ Մենք երեխաներով հեռուստացույց էինք դիտում։ Այնտեղ երգում էին ինքնաթիռների և այն մասին, որ «աղջիկները թող մնան հետո», երգողը խիզախ մայոր Բուլոչկինն էր։ Զինվոր Լոպախինն ու նրա ընկերները խեցգետին են խաշում։ Կապիտան Տիտարենկոն հանգիստ թափահարում է ձեռքը։ Զինվորները հեշտ ու վստահ քայլում են Կարմիր հրապարակում։
«Մի բան պատմիր։ Ի՞նչ ես այն ժամանակ տեսել։ Ինչպես էին կործանում ինքնաթիռները», – հարցնում ենք ես ու եղբայրս։
Պապս քնքշորեն նայում է ու ոչինչ չի ասում։ Պապս խնայում է մեզ։
Ճաշում ենք։ Տատս չի նստում։ Նա նորից հացը տախտակին է դնում, կտրում է ու շարում մեր առաջ։ Պապս նայում է մեզ։
«Էլի պանիր կտրեք։ Կոտլետ վերցրեք։ Նորմալ կերեք», – ասում է պապս։
«Էդքան չի տեղավորվի… Դուք մեր տարիքում էդքա՞ն էիք ուտում», – անզգուշորեն հարցնում եմ ես։
Իսկապես, միթե՞ նրանք մեր տարիքում այդպես ուտում էին։ Տատս նայում է ինձ ու ոչինչ չի ասում։ Տատս էլ մեզ խնայում է։
«Ի՞նչու էին լացում»
Ներքևում Ալավերդի քաղաքն է։ Օր ու գիշեր, առանց դադարի, մեծերն աշխատում էին այստեղ պղնձաձուլական վառարանների մոտ` ռազմաճակատի համար։ Իսկ քաղաքում, սարերի ու անտառների մեջ լենինգրադցի երեխաներն էին։ Աղջիկներն ու տղաներ, որոնց ձեռքերը մոմերի պես բարակ էին, իրենք էլ` դեղնահեր։ Շատ տարիներ անց աղջիկներից մեկը` Վարվառա Վասիլևան, տատս դարձավ։
«Մեզ Լենինգրադից Լադոգա լճով հանեցին (1942 թվականին)։ Տարան Կրասնոդար, հետո այստեղ` Սանահին։ Մենք փոքր էինք, բայց արդեն աշխատանքի անցանք։ Մանկատան խոհանոցում վառարան կար, շատ մեծ էր։ Դրա վրա մեզ համար ճաշ էին պատրաստում։ Իսկ մենք վառարանի համար ճյուղեր էինք կրում։ Դաստիարակի հետ անտառ էինք գնում, նա նստում քարին մեզ էր սպասում։ Մենք էլ գնում ճյուղ էինք հավաքում։ Իսկ հայերը սարերում խոտ էին հավաքում ու ասես լաց էին լինում։ Մենք էլ մտածում էինք` ի՞նչ են լացում։ Պարզվեց` նրանց երգերն են այդպիսի, դա հետո իմացանք։ Հայերը մեզ շատ ու շատ բաներ սովորեցրեցին. որ խոտը կարելի է ուտել ու որ հատապտուղը։ Ինչպես խեժը ծամել։ Թե չէ մեզ ի՞նչ էին տալիս։ Առավոտյան հարյուր գրամ հաց, ցերեկը` հիսուն ճաշի հետ, ու երեկոյան` նորից հարյուր։ Իսկ մենք սոված էինք։ Այնքան սոված… Անտառը մեզ օգնում էր։ Մենք անտառից կաղին էինք տանում։ Խոհարարը թողնում էր վառարանի վրա դնենք, ծայրին», – պատմում է տատս։
Երկաթե դարի երեխաները
«Երկաթե դարի երեխաները»։ Այսպես է ռուս գրող Ֆյոդոր Աբրամովը անվանել մարդկանց, որոնց կյանքն այնպիսին է, որ պետք չէ շեղվել ու մտածել, դա անպետք է։
Ու՞ր են գնում րոպեներն ու ժամերը։ Ի՞նչ ես հասցրել դրանց մեջ տեղավորել։ Ու՞մ ես հասցրել դրանք նվիրել։ Այդ մասին մարդիկ հարցնում էին իրենց պատերազմի ժամանակ։ Ու հենց պատերազմի ժամանակ այդ հարցերը հատկապես սուր են դրվում։ Բավական է հիշել լենինգրադյան տասնյակ օրագրերը, որոնց մենք ծանոթ ենք Դանիիլ Գրանինի ու Ալես Ադամովիչի «Բլոկադային գրքից»։
Մենք հաճախ խուսափում ենք նման հարցերից։ Երջանկությունը դեռ կգա։ Իսկ մինչ այդ… Աշխատանքը մե՛կ կա, մե՛կ չկա… Ժամանակ մշտապես չկա։ Բա ո՞րն է երջանկությունը։
Արևը մայր է մտնում։ Պարզ ու կոկիկ սեղան է։ Ու ահա դրա վրա մի կտոր հաց է հայտնվում։ Ես, 12 տարեկան եմ, կիսատ եմ թողնում այն։ Հացի ժամանակը չէ, ֆուտբոլը սկսվում է։ Ահա այն, երջանկությունը։ Թեև ոչ… Ֆրանսիացիները իտալացիներին կկրեն, կիսաեզրափակիչ կանցնեն, և ահա երջանկություն կլինի։ Պապս նայում է ինձ։
Ամբողջությամբ՝ armeniasputnik.am
