Տպել
Մայիսի 22-ին ժողովրական արտիստ Արմեն Խոստիկյանի ծննդյան օրն է: Այսօր նա կդառնար 91 տարեկան: Քչերին է հայտնի, որ թատրոնի, կինոյի, էստրադայի սիրված դերասանը, իմպրովիզի մեծ վարպետը նաև հեղինակել է մի շարք պատմվածքներ, էսսեներ և պիեսներ, որոնք պահպանվում են ընտանեկան արխիվում: Ահա, Արմեն Խոստիկյանի` իր մանկության մի դրվագի մասին պատմող պատմվածքներից մեկը:
Արմեն Խոստիկյան, հուշագրություն
Ինչպես ես դարձա օդաչու
Մի օր հայրս ուրախ տուն եկավ և ինձ ասաց.
– Հագիր նոր շորերդ, այսօր ավիացիայի օրն է:
– Ավիացիայի՞, այդ ո՞վ է:
– Հագնվիր, հագնվիր, կգնանք կտեսնես: Կառքը դրսում մեզ է սպասում:
Ուրախությունից ճչացի` կառքով պիտի գնանք: Արագ հագնվեցի, մայրիկս օգնեց ու ստիպեց, որ նախաճաշեմ:
– Հայրիկի ձեռքը բաց չթողնես, ուշադիր կլինես, չընկնես, չկեղտոտվես…
Մայրիկս էլի ինչ-որ բաներ ասաց, բայց ես վազեցի դուրս: Մուտքի մոտ մեզ, իրոք, սպասում էր կառքը: Բակի երեխաները հավաքվել էին կառքի շուրջը և հիացած նայում էին ձիերին: Իսկ ձիերը շատ լավն էին, սև ձին գլուխն էր օրորում, սպիտակը պոչն էր շարժում, կառապանը քնած էր: Հայրիկս ուզեց ինձ օգնել, բայց ես ինքս` առանց նրա օգնության բարձրացա կառք, մենակս: Բոլորը տեսան, իսկ Հաստլիկ Վաչոն ինձ հարցրեց.
– Էդ ու՞ր ես գնում:
– Ավիացիայենց տուն:
Երեխաները զարմացած իրար նայեցին: Ես ուրիշ ոչինչ չասացի, կառքը շարժվեց, ես ուրախացած մտածում էի` «Տեսնես ո՞վ է այդ Ավիացիան»:
– Պապիկ, այդ ձիերը չե՞ն կարող վազել,- հարցրի ես կառապանին: Բայց նա չպատասխանեց, երևի էլի քնած էր: Իսկ ձիերը հանկարծ պոկվեցին տեղից և վազեցին: Ուռռա~, քաղաքից դուրս եկանք, անցանք այգիների միջով, ծառերի վրա այնքան միրգ կար: Ճյուղերը քսվում էին մեր կառքին, և թվում էր` եթե ձեռքս երկարեմ, անպայման նրանցից մեկնումեկը կպոկեմ, բայց, ափսոս, շատ արագ էինք գնում: Քիչ հետո, երբ մենք դուրս եկանք լայն ճանապարհ, ձիերը դանդաղեցրին իրենց ընթացքը: Ափսոս, այգիները էլ չկային: Մեր առջև բացվեց մեծ դաշտ:
– Նայիր, նայիր, հայրիկ, ինչքան շատ մարդ կա: Կարծես ամբողջ քաղաքը այստեղ է եկել:
– Հասանք, տղաս, իջիր:
– Այս ու՞ր եկանք:
– Օդակայան:
Ուշադրությունս գրավեց երկնքից լսվող դռռոցը: Բոլորը վերև էին նայում: Թռչող սավառնակներից ինչ-որ բան թափվեց, բոլորը ծափահարեցին:
– Այն ի՞նչ է, հայրիկ:
– Մարդիկ են, բալիկս:
– Ջարդուփշուր կլինեն,- գոռացի ես:
– Նրանք պարաշուտիստներ են:
Ընկնող սև կետերը դարձան կարմիր, կանաչ, դեղին, կարծես, երկնքից ծաղիկներ էին թափվում:
Հանկարծ ոտքս ուժեղ տրորեցին, քիչ մնաց ցավից ճչայի: Այդ ո՞վ էր: Ետ նայեցի և մի քանի քայլ հեռավորության վրա տեսա գետնին կանգնած մի սավառնակ` մե~ծ-մե~ծ երկու թևանի, մոտն էլ մարդ չկար: Կամաց հայրիկիս ձռքը բաց թողեցի, կապված պարանի տակով անցա և մոտեցա սավառնակին: Ձեռք տվեցի աստիճաններին, նայեցի` շուրջս ոչ ոք բան չասաց: Զգույշ բարձրացա վեր, նորից ետ նայեցի` լավ էր, բոլորը նայում էին դեպի երկինք: Երևի իմ սավառնակը չէին նկատել: Ի՞նչ կլինի, եթե ներս մտնեմ: Մտա: Սիրտս այնպես էր խփում, ուրախությունից ու վախից շունչս կտրվում էր: Նստեցի օդաչուի աթոռին: Բայց ու՞ր է կլոր ղեկը: Հա~, երևի սավառնակը փչացած է: Ի՞նչ անենք, որ կլոր ղեկը չկա, բայց իսկական սավառնակ է` մե~ծ ֆռռիկով, երկու թևանի, ես էլ` օդաչու: Բերանով դռռացնում էի և թվում էր, որ ես արդեն թռչում եմ: Մի՞թե կարող է այս մե~ծ-մե~ծ սավառնակը օդ բարձրանալ: Կարող է: Ես շարունակում էի բռբռացնել, ինձ թվաց, որ անցել եմ ամպերը և արդեն հասնում եմ աստղերին:
Հանկարծ լսվեց ոտնաձայն, հետո մարդկանց խոսակցություն, ես վեր թռա տեղիցս և թաքնվեցի սավառնակի խորքում: Վախենում էի շնչել: Ներս մտավ մի օդաչու, նստեց իմ աթոռին: Ոչինչ, հիմա կիջնի, սավառնակը կլոր ղեկ չունի, փչացած է:
– Պոշոլ,- ասաց օդաչուն:
«Այդ ու՞մ է ասում, ի՞նձ է ասում»: Էլ չիմացա, որովհետև սավառնակը ցնցվեց, լսվեց շատ ուժեղ դռռոց: Կլոր լուսամուտից նայեցի դուրս: Այս ի՞նչ է, գլուխս է պտտվում… Ամեն ինչ սկսեց փախչել` մարդիկ, ծառերը, տները: Ամեն ինչ սկսեց փոքրանալ` տները դարձան արկղերի չափ, մարդիկ` տիկնիկներից էլ փոքր, հետո ամեն ինչ սվաղվեց-չքվեց: Սա ի՞նչ է: Կաթի մեջ ընկանք: Ես վախեցա: Ինչ լավ կլիներ սավառնակ չնստեի… Ինչ սարսափելի է մենակ մնալ: Հիմա երեխաները մեր բակում ֆուտբոլ են խաղում: Քիչ մնաց գոռայի` Մամա~… Բայց ձեռքովս փակեցի բերանս, երեսս էլ շուռ տվեցի լուսամուտից: Ինչու՞ բաց թողեցի հայրիկիս ձեռքը, տեսնես նա հիմա ի՞նչ է անում, ախր մենք ուրիշ տեղ էինք գնում, նվեր էլ չառանք: Սավառնակի ուժեղ ցնցումը ինձ սթափեցրեց: Վա~յ, ընկանք: Տները, ծառերը, հեռագրական սյուները նորից եկան, իրենց տեղը կանգնեցին: Այս ի՞նչ է, հասա՞նք, ու՞ր եկանք: Սրբեցի արցունքներս, բայց ականջներս ցավում էին, սիրտս խառնում էր: Այլևս չէր լսվում սավառնակի դռռոցը: Լռություն էր: Հետո` ինչ-որ շխկոց, մարդկանց ձայներ, և արցունքների միջից տեսա հորս գունատ, շփոթված դեմքը:
– Հայրի’կ,- շշնջացի ես:
– Վա~յ, բալիկս:
Հեկեկացի: Մարդիկ հավաքվել էին մեր շուրջը, ամեն մեկը մի բան էր ասում:
– Խե~ղճ երեխա, վախեցել է:
– Բա մարդ հորը երեխա կվստահի՞:
– Սրանից հետո զգույշ կլինի, սավառնակին անգամ մոտ գալ չի ուզենա:
Իսկ մի նավաստի ինձ աչքով էր անում և ասում` «Օդաչու է, իսկական օդաչու»:
Հայրիկս շփոթված ինչ-որ բան փնտրեց, հանեց ծոցապանակը, դրամ վճարեց, երևի նվեր էր ուզում գնել, բայց նվերի փոխարեն մի թղթի կտոր տվեցին, և մենք դուրս եկանք օդակայանից:
– Այս ի՞նչ գնեցիր, հայրի’կ,- պատասխան չստացա,- Այս թու՞ղթն ենք նվեր տալու:
– Ի՞նչ… ու՞մ…
– Մարիցային… է’հ, սխալվեցի, էն աղջկան, էլի, անունը ի՞նչ էր… հա’, Ավիացիային:
– Ավիացիան օդային նավատորմն է: Իսկ այդ թուղթը պատռիր և դեն նետիր: Մայրիկիդ էլ ոչինչ չասես, լա՞վ:
– Դու էլ չասես:
Իսկ թուղթը ես չպատռեցի, պահեցի: Հաջորդ առավոտ երնքից լսվեց սավառնակի դռռոցը, վազեցի պատշգամբ, նայեցի վերև: Գրպանիցս հանեցի պահածս թուղթը և պարզեցի նրան` ա’յ, տե’ս, ես օդաչու եմ, իսկական օդաչու: Արևն ինձ աչքով արեց, ես արտասվեցի: Բայց դա ոչի’նչ: Մենք իրար ժպտացինք, չէ՞ որ նա ամեն ինչ տեսել է:
15.05.1968 թ.
Արմեն Խոստիկյանի ընտանեկան արխիվից
