Մեր պատմագիտության մի քանի անհեթեթ երևույթների մասին

Պատմաբան Վահե Անթանեսյանի գրառումն իր միկրոբլոգում.

Մեր պատմագիտության մի քանի անհեթեթ երևույթների մասին

Ուզում եմ խոսել հայոց պատմագիտության մեջ տարածված մի տարօրինակ երևույթի մասին:

Տարածված է հայոց 12 մայրաքաղաքներ արտահայտությունը:  Չգիտեմ  նախապես ով և որտեղից է վերցրել այդ թիվը (խորհրդանշական է քրիստոնեության ջատագովների համար), բայց մեր մայրաքաղաքների թիվն ամենևին տասներկուս չէ:

Նախ՝ տասներկուսի մասին, որոնք են՝ Տուշպա-Վան, Արմավիր, Երվանդաշատ, Արտաշատ, Տիգրանակերտ, Վաղարշապատ, Դվին, Բագարան, Շիրակավան, Կարս, Անի, Երևան:

Հարգելի պատմաբաններ. Եթե Տուշպա-Վանը հայոց մայրաքաղաք եք համարում, բնականաբար և իրավացիորեն՝ Ուրարտուն համարում եք հայոց պետություն: Սակայն Ուրարտուն ևս մեկ մայրաքաղաք է ունեցել՝ Ռուսախինիլին, ինչու՞ այն չեք ներկայացնում որպես հայոց մայրաքաղաք: Ինչու՞ չեք նշում հայոց մյուս հնագույն պետությունների՝ Միտտանիի, Շուբարտուի, Հայասայի մայրաքաղաքները: Ինչու՞ հայոց մյուս հնագույն պետությունների մայրաքաղաքները չկան ցանկի մեջ. Ահավասիկ՝ Մեծամորը…

Ինչու՞ չեք խոսում Արշակավանի մասին, որպես հայոց ամենասակավակյաց մայրաքաղաքի:

Արշակունիների օրոք, երբ երկու մասի բաժանվեց հայոց թագավորությունը, ինչու՞ չեք նշում Արևմտյան Հայաստանի (ուր թագավորում էր Արշակ Գ) մայրաքաղաքի մասին:

Ինչու՞ Լոռի բերդաքաղաքն ու Բաղաբերդը չեք նշում ի թիվս հայոց մայրաքաղաքների:

1045 թվականին Անիի Բագրատունիների թագավորության անկումից հետո հայոց թագավորների մեջ գերագահությունն անցավ Լոռվա Կյուրիկյաններին: Օտար մատենագրության մեջ Դավիթ Անհողին, Կյուրիկե Բ, Աբաս Ա և Դավիթ Բ Լոռվա արքաները կոչվում են հայոց թագավորներ, իսկ Կյուրիկյան թագավորությունը՝ Հայոց թագավորություն:

1118 թվականին Լոռվա թագավորության անկումից հետո միակ հայոց թագավորությունը որ մնաց անկախ մինչ 1170 թվականը՝ Սյունաց թագավորությոունն էր՝ Բաղաբերդ մայրաքաղաքով:

Եթե կառարկեք, թե Լոռվա և Սյունաց թագավորությունները չեն ընդգրկել ամբողջությամբ հայոց երկիրը՝ ես էլ կառարկեմ, որ թե՛ Արշակունիների, թե՛ Բագրատունիների թագավորությունները երբեք չեն ընդգրկել ողջ պատմական Հայաստանը:

Ինչու՞ Կիլիկիայի հայկական թագավորության (պետության պաշտոնական անվանումը հենց Հայաստան էր, իսկ գահակալները կրում էին հայոց թագավոր տիտղոսը) մայրաքաղաքները չկան այդ ցանկում:

11-րդ դարում ձևավորված Շահարմենների պետությունը (Շահարմեն նշանակում է՝ հայոց թագավոր) ինչու՞ հայկական չեք համարում: Չէ՞ որ պետության բնակչության 95 և ավելի տոկոսը հայեր էին և հայոց պատմական հողի վրա է այդ պետությունը: Նույնը՝ Շադդադյանների պետության մասին… կառարկեք՝ թե շահարմենները և շադդադյանները հայեր չէին… իսկ հայե՞ր էին արդյոք Արշակունիները, Լուսինյանները… ովքեր հայոց գահ են բարձրացել և նրանց նշում եք հայոց արքայացանկում:

Եթե շահարմեններին համարում եք  քուրդ և նրանց պետությունը՝ քրդական, հապա նույն տրամաբանությամբ ինչու՞ հայկական չեք համարում Բյուզանդիան կամ Բուլղարիան՝ հայ գահակալների կառավարման ժամանակահատվածում…

Ո՞րն է տրամաբանությունը…