Տպել
Յ կիսաձայնի գրությանը հայերեն սովորողներն առնչվում են գրել սկսելու առաջին իսկ օրերից։ Ասվում է, որ Յ գրվում է Ա-ից և Ո-ից հետո, ինչպես՝ ՏՂԱՅԻ և ԵՐԵԿՈՅԻ։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև գրաբարում (հին հայերեն) բառավերջում Ա-ից և Ո-ից հետո Յ է գրվել՝ տղաՅ և երեկոյ, այդպես էլ արքաՅ – արքաՅի և այլն։ Մյուս ձայնավորների դեպքում Յ-ն բնականաբար չի գրվում, ինչպես՝ ափսեի, վերարկուի (գրաբար ափսէ, վերարկու) և այլն. Յ չի եղել, չենք էլ գրում։ Ամեն ինչ հստակ է։
Դժվարություններ են ծագում մի շարք բառերի գրության և արտասանության ժամանակ։
ԶԳՈՒՅՇ ԵՎ ԱՇԽՈՒՅԺ
ԶԳՈՒՅՇ և ԱՇԽՈՒՅԺ բառերը մարդիկ հաճախ արտասանում են առանց Յ-ի և այդպես էլ գրում են, որը սխալ է։ Բայց չմոռանանք, որ Յ չկա սրանցից կազմված ԶԳՈՒՇԱՆԱԼ, ԶԳՈՒՇՈՐԵՆ, ԶԳՈՒՇՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՇԽՈՒԺԱՆԱԼ, ԱՇԽՈՒԺՈՒԹՅՈՒՆ և այլ բառերում, քանի որ հնչյունափոխություն է տեղի ունեցել։
ՏՈՒՅԺ
Շա՜տ հին բառ է, Յ-ով հասել է մինչև մեր օրերը։ Յ-ն «հեռանում է» նոր բառ կազմելիս, ինչպես՝ ՏՈՒԺԵԼ (բայց երբե՛ք «տուժվել»), ՏՈՒԺԱՆՔ, որը ՏՈՒԳԱՆՔ-ի «երկվորյակն է»։
ՁՅՈՒԹ
Այս բառում Յ-ն և՛ արտասանվում է, և՛ գրվում (ուստի ոչ մի դեպքում՝ «ձութ»)։ Ի դեպ, գրվում է ՁՅՈՒԹ-ից կազմված բառերում նույնպես՝ ՁՅՈՒԹԵԼ, ՁՅՈՒԹԱԾԱԾԿ, ՁՅՈՒԹԱՊԱՏ։
ՀԱՄԲՈՒՅՐ
Այս կարևոր բառն անգթորեն աղավաղում են՝ ասելով «համբյուր» և սխալ կազմելով նաև գործողության անունը՝ «համբյուրել»։ Այնինչ ՀԱՄԲՈՒՅՐ, որից էլ օրինաչափորեն՝ ՀԱՄԲՈՒՐԵԼ (առանց Յ-ի)։
ԱՂՅՈՒՍԱԿ ԵՎ ՍՅՈՒՆԱԿ
ԱՂՅՈՒՍԱԿ և ՍՅՈՒՆԱԿ բառերը միանման կազմություն ունեն. ԱՂՅՈՒՍ և ՍՅՈՒՆ արմատներին միացել է –ակ ածանցը։ Բայց ոմանք –ակ-ը դարձնում են –յակ (ամենայն հավանականությամբ՝ արմատի Յ-ի ազդեցությամբ)՝ առաջ բերելով «փափուկ ձևեր» («աղյուսյակ», «սյունյակ»), որոնք անկասկած սխալ են։
Ոմանք այդպես «քնքշացնում են» ՊԱՅՈՒՍԱԿ-ը՝ ասելով «պայուսյակ», կրկին սխալ։
ԲՈՒՅԺ, ԲՈՒՅԾ
Այս արմատն առանձին չի գործածվում (գրաբարից մի քանի վկայություն կա միայն)։ Բառեր կազմելիս կենսունակ է։ Երբ առաջին բաղադրիչ է, ապա ԲՈՒՅԺ-ը դառնում ԲՈՒԺ՝ ԲՈՒԺԱՐԱՆ, ԲՈՒԺԵԼ, ԲՈՒԺԻՉ, ԲՈՒԺԱՇԽԱՏՈՂ, ԲՈՒԺՔՈՒՅՐ, ԲՈՒԺԱԿ և այլն։ Բայց երբ վերջին բաղադրիչ է, ապա ԲՈՒՅԺ-ն անփոփոխ է մնում. Յ-ն արտասանվում և գրվում է։ Այսպես՝ ԱԿՆԱԲՈՒՅԺ, ՄԱՆԿԱԲՈՒՅԺ, ՎԻՐԱԲՈՒՅԺ, ՀՈԳԵԲՈՒՅԺ, ԱՏԱՄՆԱԲՈՒՅԺ, ԱՆԱՍՆԱԲՈՒՅԺ, ԱՍԵՂՆԱԲՈՒՅԺ և այլն (բայց, իհարկե, ԱԿՆԱԲՈՒԺՈՒԹՅՈՒՆ, ՎԻՐԱԲՈՒԺՈՒԹՅՈՒՆ և այլն)։
Այդպես էլ ԲՈՒՅԾ-ի դեպքում է՝ ԲՈՒԾԵԼ, ԲՈՒԾԱՐԱՆ, բայց ՄԵՂՎԱԲՈՒՅԾ, ՃԱԳԱՐԱԲՈՒՅԾ, ԾԱՂԿԱԲՈՒՅԾ և այլն:
ՔՐԻՍՏՈՆՅԱ
Գրաբար ՔՐԻՍՏՈՆԵԱՅ, նոր ուղղագրությամբ՝ ՔՐԻՍՏՈՆՅԱ։ «Քրիստոնիա»-ն և «քրիստոնեա»-ն սխալագրություններն են և մերժելի են։
ՔՆՔՈՒՇ
Այս բառի Յ-ն արդեն չի գրվում. ՔՆՔՈՒՅՇ տարբերակը հանդիպում է դասական գրականության մեջ։
ԱՆՈՒՇ – ԱՆՈՅՇ (ԱՆՈՒՅՇ)
ԱՆՈՒՇ-ն արևելահայերենում ընդունված գրությունն է։ Արևմտահայերենում Յ-ով են ասում և գրում ԱՆՈՅՇ (ԱՆՈՒՅՇ), թեև Յ-ից հրաժարվելու կողմնակիցներ կան։
ՆՈՎՈԿԱԻՆ ԵՎ ՊՈԵՄ
Փոխառյալ բառերում ա-ից և ո-ից հետո Յ գրելու կանոնը (դրա մասին սկզբում խոսեցինք) այստեղ չի գործում, ուստի ՆՈՎՈԿԱԻՆ (դեղամիջոց է), ՊՈԵՄ և այլն։
ՓՐԿՎԵԼՈՒ ՀՈՒՅՍՈՎ ԵՎ ՀՈՒՍՈՎ ԵՄ
ՀՈՒՅՍ բառի ձևերն են՝ ՀՈՒՅՍԻ, ՀՈՒՅՍԻՆ, ՀՈՒՅՍԻՑ, ՀՈՒՅՍՈՎ, ուստի ասում ենք. «Փորձանքից փրկվելու ՀՈՒՅՍՈՎ դիմեցի այդ քայլին»։ Յ-ով, բնականորեն։
Բայց երբ եմ բայի ձևերի հետ գործածվելիս առանց Յ-ի է։ Այսպես՝ «ՀՈՒՍՈՎ ԵՄ (այսինքն՝ ՀՈՒՅՍ ՈՒՆԵՄ), որ օգտակար գործ է արվում» կամ ՀՈՒՍՈՎ ԵՆՔ, որ լավ օրեր կգան»։
ԴԱՎԻԹ ԳՅՈՒՐՋԻՆՅԱՆ
