Տպել
Պատմաբան Վահե Սարգսյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրառում է կատարել փետրվարի 10-ին ծանր հիվանդությունից մահացած հայ հայտնի հնագետ Հայկ Հակոբյանի մասին.
«Դժվար, շատ դժվար է գրել այս տողերը, մի տեքստ, որը երբեք չէի ցանկանա գրել: Համոզված եմ, որ և’ ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտն ու Հին դարերի պատմության բաժինը, և’ ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետն ու Հնագիտության և ազգագրության ամբիոնը, և’ հայագիտական ազդեցիկ հանդեսները շատ շուտով կհանրայնացնեն մեծանուն գիտնականի գիտական ժառանգության ամբողջական շարադրանքը:
ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետում ուսանելու առաջին կուրսում էինք, երբ հերթական դասին լսարան մտավ հնագիտության մեր դասախոսը: Մեր ուղեղները դեռ ջուր էր, և մենք ավելի շատ ուրախացանք դասախոսի անսահման համեստ պահվածքից, մի հանգամանք, որը շատ արագ վերածվեց նրանից համեմատաբար հեշտությամբ ստուգարք ստանալու հույսերի:
Անցան տարիներ, մենք քիչ-քիչ լրջացանք, արդյունքում` նույն դասախոսը ինձ համար շատ արագ «փոխակերպվեց» մեծանուն գիտնականի, ճանաչված հնագետի ու հայագետի, համեստության և արդարության, բարության և իմաստության օրինակելի կերպարի, հպարտություն ներշնչող հայրենակցի…
Երբ 2017 թ. աշնանը նրան տեսա ակադեմիայի պատմության ինստիտուտում և լսեցի, որ դարձել է բաժնի վարիչ` հպարտությունս բազմապատկվեց, ուրախությունս էլ հետը. մի շարք մեծերի և արժանավորների կողքին ավելանում էր նաև մեկը, ում հետ նույն հարկի տակ աշխատելը և’ պատիվ էր, և’ պարտավորություն:
Ինչ խանդավառությամբ էր ներկայացնում Տիգրան Մեծի և հայ ռազմարվեստի մասին իր նոր գիտական թեզերը, որոնց առթիվ յուրաքանչյուր հրատարակություն ստանում էի հենց իր տանից, իր նեղլիկ, գրքերով բեռնավորված փոքրիկ բնակարանից (մի գիշեր երկար պատմեց, թե ինչպես է ձեռք բերել Մարգարյան փողոցին հարող շենքի այդ փոքրիկ բնակարանը):
Ընդամենը մի քանի ամիս առաջ էր, որ միասին ՀՀ ՊՆ ՀԽ-ի ծրագրով կրկին Արցախում էինք և գիշերեցինք հյուրանոցի միևնույն համարում: Միայն նրան ճանաչողները կպատկերացնեն այն հետաքրքիր և անվերջանալի զրույցները, որոնք կարելի էր ունենալ նրա հետ: Գիշերային Արցախի այդ անկյունից նա մերթ «տեղափոխում էր» ինձ Լենինգրադ` իր ուսանողական և գիտական բուռն գործունեության տարիները, մերթ հնադար և իր հետաքրիր հայտնագործությունները, քրիստոնեության արշալույս, մերթ մերօրյա պատմագիտության խնդիրներ… և այդպես մինչ առավոտ:
Կրկին նրա համեստությունն էր պատճառը երևի, որ շատերը չգիտեն այս մասին. ՆԱ Է ԱՐՑԱԽԻ ՏԻԳՐԱՆԱԿԵՐՏԸ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՂԸ, ճակատագրական այդ օրը քաղաքի հետքերի առաջին նշմարողը, իր հնագետ ընկերներին առաջին ավետիսը հայտնողը, որից հետո փուլ առ փուլ բացվեց հայոց հնագույն քաղաքը ներկայացնող այդ հռչակավոր հնավայրը: Նա նաև ափսոսանքով էր միշտ փաստում, որ հնավայրից դեռևս չեն գտնվել համապատասխան արձանագրություններ:
Նա տոհմիկ ախալցխացի էր, Կարնո արիստոկրատ տոհմի շառավիռը, հռչակավոր հայագետ, աբովյանագետ Պիոն Հակոբյանի որդին: Հայրենի Ախալցխայի հետ նրա հոգևոր կապը անգամ նրա խորաթափանց աչքերում էր նշմարվում… «Վահե, դու հայրիկիս այս գրքերը ուղարկիր, ես հետո ինքս կգնամ և մի քանի տեղեր կուզենամ տալ»: Վրաստանի սահմանին, ինչպես բոլորը, ինքը ևս մեծ բարդությունների մեջ էր հայտնվում, երբ հետը ունենում էր գրքեր: Նա չէր ճառում, չէր բարձրաձայնում, թաքուն էր նրա մորմոքը առ հայրենի Ջավախք, Ախալցխա, և այդ ամենի մասին մենք երկար ենք խոսել, քննարկել: Ապշեցուցիչ խորությամբ գիտեր Ջավախքի անցյալի էջերը, հայրենի Ախալցխայի պատմության դեռևս մութ անկյունները, նրա մեջ խոսում էր հորից ժառանգած անսահման սերը դեպի իր արմատները, դեպի պաշտելի վայրեր, և այդ ամենի մասին ամենքի մոտ չէ, որ բացվում էր…
Նա գիտական հողի վրա լավագույնս էր պատկերացնում հայոց քաղաքակրթական անցյալը, ներկան և ուրվագծվող ապագայի հեռուները: Նրան լսելով` մարդ համոզվում էր, որ նրա ծայրահեղ համեստությունը ուղիղ համեմատական էր նրա խորը իմացությանը: Նրա մեջ նստած էր իսկական հայը, Կարնո արիստոկրատ հայը, տոհմիկ ախալցխացին:
Նրա գիտական վաստակը վաղուց իր անխախտ տեղն է գրավել հայ պատմագիտության, հայագիտության և հնագիտության ասպարեզում:
Դժվար է այս օրերին գնալ ինստիտուտ և չտեսնել նրա բարի և խոհուն հայացքը, պարզապես դժվար է գիտակցել, որ նրա գիտական եռանդը այլևս չի զարդարելու մերօրյա ակադեմիական կյանքը…
Դժվար է հայագիտության հևքը պատկերացնել առանց նրան…
Հոգիդ լույսերի մեջ, իմ սիրելի դասախոս, իմ սիրելի Հայկ Հակոբյան
